4. Sınıf Uluslararası İşletmecilik Ders Notları {AÖF}

U L U S L A R A R A S I İ Ş L E T M E L İ C İ L İ K

Ü N İ T E 1


Uluslararası işletmecilik :İşletmeler tarafından düzenlenen ve ulusal sınırlar dışında yürütülen her türlü faaliyettir.
Uluslararası ticaret :Bir işletmenin, ürün ve hizmetlerin, ihracat ve ithalatı ile meşgul olmasına dış ticaret denir.
Uluslararası yatırım :Bir işletmenin ana ülkesinin dışında işletmecilik faaliyetleri yürütmek amacıyla kaynak transfer etmesine uluslararası yatırım denir.
Ulusal ve uluslararası işletmeciliğin farkları :
Kültür :Ev sahibi ülkenin görgü, gelenek, değer ve normlarına uyularak faaliyet gösterilmelidir.
Finansal ortam :Farklı para birimlerini kullanmayı ve ülkenin işletme faaliyet yasalarını dikkate almak gerektirir.
Hukuki çevre :Kanun, tüzük ve yönetmeliklere işletmeleri özel duyarlılık gösterilmelidir.
Tüketici zevkleri :Talebe göre tedarik ve pazarlama stratejileri benimsenmesi gereklidir.
Uluslararası işletmeciliği önemli kılan gelişmeler :
1 )Teknoloji:Ürün ve hizmetin yanı sıra çağdaş yönetim, üretim, pazarlama ve lojistik biçiminde de gerçekleşir.
2 )Rekabet :Kısa dönemde etkin rekabet edemeyen yerli işletmeler endüstriyi terk etmeye zorlanabilirler.
3 )Standardizasyon :Dünya pazarlarında geçerli olan normların ve uygulamaların benimsenmesidir.
4 )İş çevresi :İkiye ayrılır.
İç çevre :Kontrol sahibi olduğu şirket misyonu, örgüt yapılmasını, işe alma politikasını ve tedarikçi firmalarla ilişkileri
Dış çevre :Kontrol edemediği sağlık ve güvenlik yasalarındaki, ticaret politikalarındaki ve hukuki çevredeki değişmeler
5 )Politik etkisi :Başlıca etkisi sınırlarını uluslararası yatırıma ve ticarete açması ,sistem ve yöntemlerin standartlaşması, insan hakları ve çocuk işgücü konusunda uluslararası kriterleri benimsememesi ve demokratik kuruluşların gelişmesine ilişkin olarak hükümetler üzerinde baskı oluşturur.
6 )Ekonomik entegrasyon ve globalleşme :
Globalleşme :Dünya pazarlarının, mal ve hizmet üretiminin bütünleştiği ve birbirine bağlı hale gelmiş olduğu dinamik bir süreçtir.
Uluslararası işletmeciliğin tarihsel gelişimi :
Ticaret dönemi :1500’ den 1850’nin sanayi devrimine kadar devam etmiştir.Ülke dışı yatırımlara ağırlık verilmesi zorunlu hâle gelmiş ve bankacılık büyük önem kazanmıştır..
Sömürgecilik dönemi :1850’ den 1914‘e Birinci Dünya Savaşının başlangıcına kadar devam etmiştir.En belirgin özelliği sanayi devriminin sonucunda büyük işletmelerin kurulmuş olmasıdır.Sanayi malları, tarım ve madenciliğe önem verilmiştir.
Ayrıcalıklar dönemi :1914’ den 1945’ e İkinci Dünya Savaşının bitimine kadar devam etmiştir.Otomobil sektöründe dış ülkelere yapılan yatırımlar önem kazanmıştır.1929 da İngiliz Lever deterjan ile Hollandalı Unıon firması birleşerek ilk uluslararası işletmeyi oluşturmuşlardır.Bu dönemde önemli bir olayda 1929 büyük dünya buhranıdır.İkincisi Avrupa’da savaş dolayısıyla Almanya’nın işgali bazı işletmelerin işgal altında kalmasıdır.
Uluslararası dönem :1945’ den günümüze kadar olan dönemdir.İşletmeler dünya çapında yeni pazarlar ve üretici güçler aramaya başladıkları için bu yıllara (1945-1970) Global genişleme yılları adı verilir.
Ev sahibi ülkeler faaliyetleri denetleyebilmek ve sosyal siyasi dengeleri koruyabilmek için :
Tarifeler
Vergiler
İthalat kotaları
Fiyatlarla ilgili sınırlamalar
Yöneticilerin uyruğu ve yerel kaynak kullanımı ile ilgili sınırlamalar
Sermayenin yatırımcı ülkeye dönmemesi ile ilgili sınırlamalar getirilebilir.

Ü N İ T E 2

Uluslararası ticaret teorisi :Klasik ekolün temelleri Adam Smith tarafından atılmıştır.1776 yılında yayınlanan ‘Ulusların zenginliği’ adlı eseri ekonomi bilimi ve uluslararası ticaretin temel taşı durumundadır.’’Bırakınız yapsınlar, bırakınız geçsinler’’ bu teorinin temelini oluşturur.
Uluslararası ticaret :İki genel ticaret teorisine dayanır.
Tamamlayıcı teoriler :Ticaretin doğal yapısıyla ve ticari ilişkileri ‘’bırakınız yapsınlar’’ koşullarında inceler ve açıklarlar.
Zorlayıcı teoriler :Ticaretin miktarını, yapısı ve yönünü belirlemek üzere devlet müdahalesinin gerekli olup olmadığını sorgularlar. Bu teorileri gelişim sırası ile açıklarsak;
1 )Merkantalizm :Bir ülkenin refahı sahip olduğu değerli madenler , genellikle altın ve gümüş miktarı ile ölçülmektedir.İthal ettiklerinden daha fazla ihracat gerçekleştirmeli ve sahip oldukları altın miktarını artırmalıdır.İhracata ağırlık veren müdahaleci bir düşünce akımıdır.Merkantilizme göre dünya servetleri sabittir.Ticarette iki ülkenin birden kâr etmesi mümkün değildir.
2 )Mutlak üstünlük teorisi :Adam Smith’e göre ,her ülke diğerlerinden daha düşük maliyetle ürettiği mutlak üstünlüğüne sahip olduğu malları üretmeli bunların üretiminde uzmanlaşmalı ve bunları ihraç ederek pahalıya ürettiği malları dışarıdan ithal etmelidir.
Doğal üstünlük :Bir ülke bazı ürünlerin üretiminde; uygun iklim koşulları, doğal kaynaklara ulaşım kolaylığı ya da belirli özelliklere sahip işgücünün varlığı dolayısıyla doğal üstünlüğe sahip olabilir.
Kazanılmış üstünlük :Nihai mal üreten ya da hizmet sektöründe rekabet edebilen ülkeler ürün teknolojisinde kazanılmış bir üstünlüğe sahiptir.
3 )Karşılaşılaştırmalı üstünlük teorisi :David Ricardo’ya göre ülkeler hangi malların üretiminde yüksek bir üstünlüğe sahipse o mallarda uzmanlaşmalıdır.Kârlı dış ticaret için zorunlu koşul bu ülkelerde iç üretim maliyetlerinin birbirinden farklı olmasıdır.
Ticaret teorileri hakkında varsayımlar :
İki ülke, iki ürün :Smith ve Ricardo sadece iki ülke ve iki üründen oluşan bir dünya varsaymışlardır.
Taşıma giderleri :Taşıma giderleri önemli bir maliyet kalemi olduğundan endüstrilerin kuruluş yerlerinin belirlenmesinde de etkilidir.
Kaynağa yönelimli endüstriler :Üretim sürecinde hacmini yitiren ya da ağırlığı azalan ürünlerden oluşur.
Pazar yönelimli endüstriler :Üretim sürecinde ağırlığı artan ürünleri kapsar.
Serbest endüstriler :Bazı ürünlerde üretimin kaynağa veya pazara yakın olmasının bir önemi yoktur.
4 )Ülke büyüklüğü teorisi :
Kaynakların çeşitliliği :Doğal kaynaklar, geniş topraklar ve iklim koşulları avantajdır.
Taşıma giderleri :Büyük ülkelere ek maliyet getirir.
Ekonominin büyüklüğü ve üretim ölçeği :Kişibaşı geliri yüksek ülkelerteknoloji yoğun malların üretimine daha yatkındır.
5 )Faktör oranları teorisi :Eli Hecksher ve Bertil Ohlin geliştirmişlerdir.Bir ülke hangi üretim faktörüne zengin olarak sahipse ;üretimi o faktörü yoğun biçimde gerektiren mallarda karşılaştırmalı üstünlük elde eder,yani onları daha ucuza üretir ve o alanlarda uzmanlaşır.
Heckscher-Ohlin modelinden türetilen üç tane teorem vardır.
Faktör fiyatları eşitliği teorisi :Bu teoriye göre serbest ticaret ülkeler arasında faktör fiyatlarını eşitler ve bu bakımdan uluslararası serbest faktör hareketliliği ile aynı sonucu doğurur.
Stolper Samuelson teorisi :Serbest ticaretin ülkenin bol olarak sahip olduğu faktörün reel gelirini yükselteceği , kıt faktörün gelirini ise düşüreceği ortaya konmaktadır.
Rybczynski teorisi :İki mallı ve iki faktörlü bir modelde , tam istihdam durumunda, eğer tek bir faktörün arzı artırılacak olursa, o faktörü yoğun olarak kullanan malda üretim genişler, diğer malda ise üretim daralır.
Leontief paradoksu :İhracat yerine ithalata rakip endüstrilerin incelendiği bir araştırmada ABD’ nin emek yoğun mallar ihraç edip sermaye yoğun mallar ithal ettiğini göstermiştir.Oysa, ABD‘ nin o dönemde dünyanın en zengin sermaye stokuna sahip ülkesi olduğu düşünülürse Heckher-Ohlin modeline göre sermaye yoğun mallar ihraç edip emek yoğun mallar ithal etmesi gerekirdi. Leontief paradoksu diye bilinen bu sonuç iktisatçılar arasında şaşkınlık yaratmıştır.
6 )Yeni teoriler :
Nitelikli işgücü teorisi :Belli türlerdeki mesleki veya nitelikli işgücü bakımından zengin ülkeler, üretimi büyük ölçüde bu faktörlere bağlı mallarda uzmanlaşırlar. Niteliksiz emeğe bol olarak sahip ülkeler ise niteliksiz emek faktörünü içeren malların üretiminde üstünlüğe sahip olurlar.
Teknoloji açığı teorisi :Bir yeniliği ilk kez bulan firma onun monopolcüsü olur. Daha sonra teknolojik taklit yoluyla ya da doğal kaynak üstünlükleri sayesinde bu malı geliştiren ülkeden daha ucuza üretebilirler.Malı ilk icat edenler bu ülkelerle rekabet edemedikleri için az gelişmiş ülkelerden ithal etmeye başlarlar.
Ürün dönemleri teorisi :Vernon’ na göre her ürünün üretim dönemleri vardır.Ticareti yapılan ürünün nerede üretileceği ürünün hangi dönemde olduğuna bağlıdır.
1.aşama piyasaya giriş
2.aşama büyüme dönemi
3.aşama olgunluk dönemi
4.aşama düşüş dönemi
Tercihlerde benzerlik teorisi :İsveçli Linder’ e göre homojen nitelikte olmayan ürünlerin ticareti üretim maliyetlerinden çok ülkeler arasındaki satın alma zevklerine ve halkın çoğunluğunun talebine bağlıdır.
Ülke benzerliği teorisi :İki ülke arasındaki farklar ne kadar fazla ise aralarında ticaret gerçekleşmesi olasılığı o kadar yüksektir.Kendi yerel pazarına en çok benzeyen ülkeyi tercih eder.
Ölçek ekonomileri teorisi :Bütüngirdilerde meydana gelen artışa bağlı olarak ortalama maliyetlerde meydana gelen düşme olarak tanımlanır.Bunun da sermaye yoğun sektörlerde ortaya çıkması daha muhtemeldir.
Monopolcü rekabet teorisi :Sanayi malları üzerindeki iki yönlü ticaret olayını, yani bir ülkenin aynı malın değişik türlerini neden hem ihraç hem de ithal etmekte olduğunu açıklamak üzere ortaya atılmıştır.
Endüstri içi ticaret teorisi :Bir ülkenin aynı endüstriye ait malların iki yönlü ticaretidir.
Ürün farklılaştırması teorisi :Sanayi mallarının çoğu homojenlik varsayımına uymaz.Aralarında kalite yönünden hiçbir fark olmasa da tüketici gözünde farklıymış imajı yaratılarak bir üstünlük sağlanabilir. En iyi örnek otomobildir.
Uluslararası rekabetçi gücün belirleyicileri :Porter’ a göre ;
1 ) Faktör koşulları
2 ) Ülke içi talep koşulları
3 ) İlgili ve destekleyici endüstrilerin varlığı ve gelişmişlik düzeyi
4 ) Firma yapısı, strateji ve rekabet

Ü N İ T E 3

Coğrafi kısıtlamalara dayanmayan kuruluşlar :
Birleşmiş Milletler (BM) :İkinci Dünya savaşının ardından 20.yüzyılın ilk yarısında yaşanan ve insanlığa büyük acılar getiren savaşların ve barışa karşı tehditlerin tekrarını önlemek için uluslararası barışı korumak amacı ile kurulmuştur.ABD başkanı Roosvelt ile İngiltere başkanı Churchill 14 Ağustos 1941 de yayınladıkları Atlantik Paktı BM nin kurulması yolundaki ilk adım olmuştur.24 Ekim1945 tarihinde Birleşmiş Milletler kurulduğu ilan edilmiştir. BM Yasası Türkiye’ninde içinde bulunduğu 50 ülke tarafından 26 Haziran 1945 tarihinde San Francisco ‘da imzalanmıştır.Dünyadaki tek evrensel örgüt niteliğini halen korumaktadır.Üye sayısı 191 ‘e yükselmiştir.Merkezi New York’ta olan BM ‘nin organları
Genel Kurul (en üst organıdır.), Güvenlik Konseyi, Uluslararası Adalet Divanı, Sekreterlik ve Ekonomik ve Sosyal Konseydir.
Dünya Bankası ( WB ):1945 yılında Uluslararası yeniden yapılanma ve kalkınma bankası adıyla kurulmuş (IBRD) ,1947 yılında Birleşmiş Milletlerin özerk kuruluşu olmuştur.Dünya Bankası ile IMF aynı yılda kurulduğundan bu iki kuruma Bretton Woods kurumları adı verilmektedir.Dünya Bankasının amacı gelişmiş ülkelerin mali olanaklarını ,gelişme yolundaki ülkelere yönlendirerek dünya genelinde yaşam kalitesini artırmak ve fakirliği azaltmak amacıyla proje ve program kredileri vermektir. Dünya devletlerinin 183 ‘ü üyedir.Bunlardan %11’i sermayesinin %55’ine sahiptir.Türkiye’nin pay ve oy gücü %0.5 dir.
Dünya Bankası Governörler Kurulu , İcra Direktörleri Kurulu , Başkanlık organları tarafından yönetilmektedir.
Dünya Bankası Grubundaki Kurumlar :
Uluslararası Yeniden Yapılanma ve Kalkınma Bankası (IBRD)
Uluslararası Kalkınma Birliği (IDA)
Uluslararası Mali İşbirliği (IFC)
Çok Taraflı Yatırımlar Garanti Ajansı (MIGA )
Uluslararası Yatırım Anlaşmazlıkları Çözüm Merkezi (ICSID )
Uluslararası Para Fonu (IMF) :1944 yılında toplanan Bretton Woods konferansında kurulmuştur.Dünya bankası ile IMF aynı üyelere sahip olup her ikisinin de merkezi Washington’dadır.Kuruluş amacı uluslar arası parasal işbirliği , uluslararası ticaretin dengeli yürümesi, dış ödemeler dengesinde sıkıntı çeken ülkelere maddi destek, ödemeler dengesi sorunlarının derecesini ve süresini düşürmektir.
Dünya Ticaret Örgütü (WTO ) :1 Ocak 1995 te Gümrük ve Ticaret Genel Anlaşmasının (GATT) yerine kurulmuştur.Bağımsız bir örgüt yapısındadır.
Dünya Ticaret Örgütü ‘ nü Bakanlar Konferansı yönetmektedir.
Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) :Birleşmiş Milletlerin insan haklarıyla ilgili uzmanlık kuruluşudur.
Faaliyet alanları :
-Çalışma ve yaşam koşullarını iyileştirmeye yönelik programlar hazırlamak
-Uluslararası düzeyde çalışma standartları oluşturmak
-Hükümetlere uluslararası teknik işbirliği programı hazırlamak
-Bu çabalar için eğitim, öğretim, araştırma ve yayın faaliyetlerinde bulunmaktır.
İLO ’nun yapısı :Her yıl yapılan ve genel kurul niteliği taşıyan Uluslararası Çalışma Konferansı,İcra Konseyi niteliğindeki Yönetim Kurulu ve örgütün sekreterya hizmetlerini yürüten Uluslararası Çalışma Bürosundan oluşmaktadır.
Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) :1961 yılında Avrupa Ekonomik İşbirliği Örgütü (OEEC)yerine kurulmuştur.OECD kuruluşuna ilişkin anlaşma, 14 Aralık 1960 da, ABD, Kanada ve (OEEC) ye üye 18 Avrupa ülkesi tarafından Paris’te imzalanmıştır.
Amaçları :
-İşsizliğin giderilmesi , sosyo- ekonomik gelişmenin desteklenmesi, Çok taraflı dünya ticaretinin gelişmesine destek verilmesi, politik yaşamda demokrasinin ve insan haklarına bağlılığın; istikrarlı gelişimin vazgeçilmez değerleri olarak benimsenmesidir.
-En yüksek karar organı her üye ülkeden bir temsilcinin bulunduğu Konsey’ dir.Konsey iki tür karar alır.Bunlar karar ve tavsiye kararlarıdır.Kararlar aksine bir hüküm yoksa bağlayıcıdır , tavsiye kararlarının bağlayıcılığı yoktur.
Petrol İhraç Eden Ülkeler Teşkilatı (OPEC) :Petrol ihraç ve bilinen dünya rezervinin üçte ikisini ellerinde bulunduran 12 ülkenin oluşturduğu bir konfederasyondur.9-14 Eylül 1960 tarihinde Bağdat’ta toplanan bir konferans sonucunda resmen kurulmuştur.Opec’ in amacı petrol üreticisi ülkeler arasında petrol fiyatlarında istikrar sağlamak ve verimli bir petrol arzı temin etmektir.Teşkilatın yetkili organı Kongre’dir.Petrol fiyatını, üretimini ve miktarını belirlemesi açısından kartel özelliği göstermektedir.
Kurucu üyeler :Suudi Arabistan ,İran ,Kuveyt , Irak ve Venezuella’ dır.
İslam Konferansı Teşkilatı (İKT) :Nüfusunun çoğunluğu Müslüman olan ülkelerin üye olduğu , genel sekreterliği Suudi Arabistan’ın Cidde şehrinde bulunan ve üye ülkeler arasında politik, ekonomik, kültürel, bilimsel ve sosyal dayanışma işbirliğini amaçlayan uluslararası bir kuruluştur.
Bölgesel Ekonomik Entegrasyonlar :
Avrupa Birliği :1951 yılında Paris anlaşmasıyla Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu (AKÇT) ,daha sonra 1957 tarihli Roma Anlaşmasıyla Avrupa Ekonomik Topluluğu ve Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu kurulmuştur.1992’de Masrih ‘te imzalanan anlaşma ile Avrupa Birliği kurulmuştur.Birliğin 25 üyesi vardır.Aralık 1999 Helsinki Zirvesi ile Türkiye’de bu sürece dahil olmuştur.
Avrupa Birliğinin İlkeleri :Avrupa vatandaşlığı, İçişleri ve adalet alanındaki işbirliği, Ortak para birimi, Ortak dış güvenlik politikası olarak sıralanabilir.
AB’yi yöneten kurumlar :Parlamento , Konsey , Avrupa Devlet Başkanları Zirvesi Komisyon ,Adalet Divanı , Sayıştay
Avrupa Serbest Ticaret Bölgesi (EFTA) :4 Ocak 1960 tarihinde Stockholm Antlaşması ile kurulmuştur.EFTAgenel olarak İngiltere’nin AET ‘ye katılmak için kullanacağı bir araç olarak kurulmuş bir oluşumdur.
Kuzey Amerika Serbest Ticaret Bögesi (NAFTA) :1993 de ABD , Kanada ve Meksika arasında Nafta anlaşmasını imzalamıştır.Bu anlaşmaya göre ülkeler kendi aralarındaki ticarette engelleri kaldırmayı , üçüncü ülkelere karşı ulusal tarifelerini sürdürmeyi benimsemişlerdir.
Asya ve Pasifik Ekonomik İşbirliği (APEC):1989 ‘da Asya –Pasifik ekonomilerinde oluşan karşılıklı bağımlılık sonucunda kurulmuştur. Günümüzde bölgedeki bütün ülkeleri kapsar.

Ü N İ T E 4

Ülke dışı faaliyetler :
Uluslararası işletmeleri ülke dışına faaliyet göstermeye iten nedenler :
-Ülke dışında fırsatların doğması
-Kâr yönünden ülke içi tıkanıklık
-Ülkelerin himayecilikten uzaklaşması
-Ticaret engellerinin kaldırılması
-Dünya ticaretini hızlandırmak için kurulan kuruluşlar
-Ülkelerin politik düşüncelerinin değişmesi
-Ülke içi işletmelerin aşırı büyümeleri
-Sermaye birikimi
-Teknolojik gelişim
-Üretim faktörlerinin ülkelere göre değişiklik göstermesi
Ülke dışı faaliyetlerin türleri :
İhracat :Ülke dışı faaliyetlerin en eski, kolay, tercih edilen ve riski en düşük faaliyet olmasından dolayı tercih edilir.İşletmenin yapısında büyük değişikliğe gerek yoktur.İkiye ayrılır.
Dolaylı ihracat :Yerli firma ülke içinde ürettiği ürün veya hizmetleri aracı vasıtasıyla ya da başka bir yerli imalatçıya satmak suretiyle satarlar.
Düşük maliyetlidir ve zaman alıcıdır.
Az taahhüt gerektirir ve riski düşüktür.
İthalatçılarla uğraşmak istemeyen firmalara cazip gelir.
Uluslararası işletmelere girdi üreten firmalarca kullanılır.
İhracat işlemlerinde olumsuzluklar meydana geldiğinde kontrolü kaybeder.
Doğrudan ihracat :Yerli firma ülke içinde ürettiği ürünleri doğrudan yabancı müşterilere satar.
Doğrudan Yabancı Yatırım :Yatırım yapan firmaya ev sahibi ülkedeki varlıkları, mülkiyeti ve yan kuruluşları üzerinde kontrol olanağı sağlayan bir ticari hak biçimidir. Ülke dışı birleşme ve ele geçirmeler olarak görülmektedir.
Ortaklıklar :Temel amaç riskleri azaltmak ve kâr sağlamak olduğundan mülkiyet stratejisine de dikkat etmek gerekir.
Mülkiyet stratejisine etki eden faktörler :
1 )Ülkenin ekonomik durumu
2 )Ülkenin tutumu
3 )Yerel işletmelerin seçimi
4 )Üst yönetim düşüncesi
Yerel ortak bulma zorluğu :
Yerel ortağın geçmişteki çalışma sisteminin yetersizliği
Yerel ortaklara olan güvenin azlığı
Uluslararası işletme ile yerel işletmenin çıkarları arasındaki çelişki
Serbestçe hareket etme yeteneği kazanma
Ortak işletme kurma nedenleri :
Sermaye ile ilgili riskler
Sermaye ihtiyacı
Başarı faktörleri ihtiyacı
Politik baskılar
Ev sahibi ülke hükümetiyle iyi ilişkiler kurma ihtiyacı
Ortaklık türleri :
1 )Lisans anlaşması :Lisansör, belli bir zaman dilimi için anlaşılan bir ücret ya da royalte( işletme payı )karşılığında entelektüel varlıklarını kullanma hakkını lisansiyeye satma konusunda anlaşır.Entelektüel varlıkları önemli ölçüde zaman ve ARGE fonu harcayarak geliştirdiği fiziksel olmayan varlıklar olup teknik know-how, marka adları , patentler ,ticari markalar, telif hakları , ticaret ve pazar bilgisi ,deneyim ve uzmanlığı içerir.
2 )Franchising :Franchiser’ in (ent. varlık sahibi ) belirli bir ücret karşılığında franchisee’ye (izin verilen firma ), franchiser tarafından belirlenen biçimde bir işletmecilik faaliyetini üstlenmesi için, franchiser’in ticari marka, marka adı, pazarlama tekniği ya da özel bir faaliyet sistemi gibi ent. varlıklarını kullanma izni verme konusunda anlaştığı bir tür lisans anlaşmasıdır.(Mc Donald’s ,Avis gibi )
3 )Joint Venture :Çoğunlukla yabancı bir işletmenin yerli bir işletmeyle ortak bir şekilde yeni bir işletme kurmalarıyla gerçekleşmektedir.% 100 yabancı mülkiyete izin verilmeyen ülkelerde pazara girmenin tek yoludur.
4 )Yönetim sözleşmesi :Anlaşılan ücret karşılığında etkin bir proje faaliyeti için yerel yöneticilerin eğitiminde sözleşme yapan firmanın yönetsel uzmanlığından ve yönetim personelinin bir kısmından yararlanmayı olanaklı kılar.
5 )Anahtar teslimi projeler :Bir firmanın kendi başına veya diğer firmalarla bir konsorsiyum içinde , ev sahibi ülkenin bir özel işletmesi ya da devleti olan sahibine devretmeden önce , bütün üretim ya da hizmet tesisini faaliyete geçirmek için tasarım , donatım ve personel eğitimini taahhüt ettiği bir anlaşmadır.Yap- işlet- devret buna en iyi örnektir.
Ü N İ T E 5

Örgüt kültürü kavramı :Örgüt kültürü, paylaşılan değerler, normlar, inançlar, değerler ve anlamlı semboller bütünüdür şeklinde tanımlanabilir.Diğer bir tanımla belirli bir grup tarafından kendisinin gerek çevreye uyumu, gerekse iç bütünleşmesi sırasında öğrendiği, geçerliliği kanıtlanacak derecede olumlu sonuç vermiş olan ve bu nedenle yeni üyelere programları algılamanın, doğru yolu olarak öğretilen varsayımların bütünüdür.Her üyenin uyum göstermesinin beklendiği öğelerin oluşturduğu bir bütündür.
Örgüt kültürünün özellikleri :
Organizasyon üyelerince paylaşılır.
Bireylerle etkileşime geçerek öğrenilir.
Çeşitli ihtiyaçları giderme özelliğine sahiptir.
İç ve dış çevreye bağlı olarak değişebilir.
Soyut bir kavramdır.
Örgüt kültürünün boyutları :
Güdüleme
İlişkiler
Kimlik
İletişim
Denetim
Yönetim
Örgüt kültürünün tipleri :
Aile Kültürü :Özelliği, birey üzerinde hiyerarşi ve uyumu güçlü bir şekilde vurgulamasıdır.Güç odaklıdır ve bir ailenin sorumluluğunu yüklenen ve kişiler için her şeyin en iyisini bilen bir lider tarafından yönetilir.
Eyfel Kulesi Kültürü :Hiyerarşiye ve görevlere güçlü bir vurgu yapmasıyla tanımlanabilir.Çalışanlar kendilerinden isteneni bilir, işletmede her şey üst yönetim tarafından koordine edilmektedir.Çalışanlar arasında ilişkiler sınırlıdır ve statü görev ile birlikte vardır.Kişisel olmayan ve etkin biçimsel hiyerarşik yapı olarak faaliyet gösterir.Değişim kaçınılmaz olduğunda, olaylara yaklaşımda başarısızlık görülmektedir.
Klavuz Ok Kültürü :Görevlerdeki oryantasyona ve iş yerindeki eşitliğe vurgu yapar. Bu örgüt kültürü takımlar ve proje grupları tarafından gerçekleştirilen işe odaklanır..Çalışanlar işin gerektiği her görevi yapar.Ok yapı, belli amaçlara odaklanma anlamında sibernetik olarak adlandırılır.
Kuluçka Makinası Kültürü :Bireysel yönelim ve eşitlik üzerine yaptığı güçlü vurgu ile tanımlanabilir.Bu kültür özellikle işletmenin varlık nedenine ve ikinci olarak ta bireylerin amaçlarını gerçekleştirmesi üzerine odaklanır. Çok kültürlülüğün ve farklılıkların yönetimi :
Çok Kültürlülük :Bir grup , takım ya da topluluğu oluşturan bireylerin birden fazla etnik kökene, dile, tarihsel geçmişe ve kültüre sahip olmasıdır.
Çok Kültürlülüğün aşamaları :
1. Aşama :Yerel işletmeler
2. Aşama :Uluslar arası işletmeler
3. Aşama :Çok uluslu işletmeler
4. Aşama :Küresel işletmeler
Çok Kültürlülüğün türleri :
1 )Yerel Çok Kültürlülük :Singapur, Çin, Avrasya, Hindistan ve Malezya’da dört farklı kültür ve dil vardır.Türkiye’de de bir çok etnik dil vardır.
2 )Takım Çok Kültürlülük :
Homojen takımların :Üyelerin benzer geçmişi ve genel algıları paylaşmasıdır.
Belirli takımların :Üyelerin belirli bir bölümünün benzer geçmişi vardır.
İki kültürlü takımların :İki ya da daha fazla grup üyesinin iki farklı kültürden gelmiştir. Üyeler üç ya da daha fazla etnik geçmişe sahiptir.

Ü N İ T E 6

Etik : Bireyler ; gruplar ve örgütler arasında doğru ilişkiler kurulması anlayışını kapsayan bir kavramdır.
Etik davranış :Ahlak standartlarına uygun, doğru davranıştır.
Etik Kuramları :
1)Sonuç temelli kuramlar :Karar ve davranışların etik olup olmadığına ve sonuçlarına göre değerlendirirler.En büyük yarar ve en az zarar ile sonuçlanan karar ve davranışlar etiktir.Davranışın niyeti, amacı değil; somut sonuçları önemlidir.
2)Kural temelli kuramlar:Ahlaki konulardamutlakdoğruların olduğuna ve kurallarla belirlendiği kuramlardır.Etik davranış, gruba, devlete, dine, hizmet eden ve otoritenin uygun gördüğü davranışlardır.
3 )Kültürel kuramlar :Kültürel görelik mutlak bir doğru olamayacağı , neyin doğru olduğu duruma ve kültüre göre değişeceği esas alınır.İnsan ahlaki gelişiminin zihinsel gelişimi ile paralel olduğunu savunan Kohlberg’e göre ahlak gelişimi somuttan soyuta, mutlaktan göreceliye, kişisel çıkarlardan toplumsal ve evrensel değerlere doğru olur.
Uluslararası işletmelerin etik konusunda sorun yaşama nedenleri :
1 )Ev sahibi ülkelerdeki yaptırımların yetersizliği
2 )Toplumlararası kültürel farklılıklar
Uluslararası etik ilkeleri :
Bir uluslar arası işletme ulusal sınırlarının ve kültürel farkların ötesinde bazı evrensel etik davranış standartlarına uymalıdır.Bunların başında insan kaynaklarının istihdamda adalet, iş güvenliği, iş güvencesi, eğitim, sendikal faaliyetler gibi haklar gelir.
Çekirdek insani değerler :Tüm işletmeler tarafından gösterilmesi gereken asgari etik standartlardır.

Ü N İ T E 7

Stratejik Planlama :Örgütlerin temel misyon ve uzun dönem amaçlarını belirleme süreci olup sonra misyonu gerçekleştirmek ve amaçlara ulaşmak için uygulanan plandır.
Stratejik plan iç ve dış çevre analizleriyle oluşturulur.Stratejik planlamanın başarısı; dış çevre incelenmesinde en çok tahminlere dayanmakta; iç çevrede ise şirketin gerçekten zayıf ve güçlü yönlerini bilmesine dayanmaktadır.
Artan stratejk planlama ihtiyacı :Uluslar arası işletmelerin stratejik planlamaya gitmesinin en önemli nedenlerinden biri , çok fazla olan işleri takip edebilmek içindir.Farklı işlere odaklanmaya ve bunları birleştirmek için koordinasyona ve bütünleştirmeye ihtiyaçları vardır.
Stratejik Planlamanın yararları :Toplam başarıyı olumlu etkilemesi, politik risklerle başa çıkmasına yardım etmesi , performansı belirleyici etkisinin olması, denizaşırı pazarlarda toplam satışı etkilemesidir.
Strateji belirleme ve uygulama yaklaşımları :
Ekonomik zorunluluk :Ekonomik zorunluluk üzerinde odaklaşan uluslararası işletmeler, maliyet liderliği farklılık ve bölümleştirmeye dayanan dünya çapında bir strateji kullanırlar.Bu tür şirketler endüstride değer zinciri içinde büyük bir değer taşıyan ürünleri satarlar.Ürün satılmaya hazır olduğu andan itibaren, değeri çoktan araştırma, geliştirme ve üretimiyle belirlenmiştir.Ürünün üstünde üreticinin adı olmadan satılması bu strateji ile mümkündür, böylece kullanılan markaya bağlı olarak satılmamış olur.
Politik zorunluluk :Bu yaklaşım, yerel pazardaki firmaları korumak amacıyla tasarlanmıştır.Uluslararası işletmeler politik zorunluluğu yöresel pazarın gelişmesine destek olarak kullanmıştır.
Kalite zorunluluğu :Toplam kalite yaklaşımı çok sayıda aşamadan oluşmakta, çalışanların eğitimini içermekte, yeniden yapılanma süreciyle iş tanımı belirlemekte, boşa harcanan ve gereksiz işleri elemekte, iyi performans gösterenlere ödül sistemi getirmektedir.Toplam kalite yönetimini kalite müşterinin isteklerini karşılamaya çalışır.
Yönetsel koordinasyon :Bu yaklaşımı, ekonomik ve politik stratejilerden daha çok çalışanlara değer verme üzerinedir.Bu yaklaşım diğer yaklaşımlar arasında en esnek olanıdır.Şirketler yönetsel koordinasyonu belirsizlikleri yok etmek ve anlaşmazlıkları çözmek için kullanırlar.
Stratejik eğilim :Dört çeşit eğilimi vardır.
Etnosentrik eğilim :Ana şirketin değer ve eğilimlerine önem verir.
Polisentrik eğilim :Ülkenin kültürüne uygun stratejik kararlar vermesidir.
Regisentrik eğilim :Bölgesel kuruluşlarla birleştirmeye çaba göstermesidir.
Geosentrik eğilim :Global sistemle bütünleşmesine çaba göstermesidir.
Strateji belirlemede temel adımlar :
Çevre analizi :Şirketin iş yaptığı ve yapmak için seçtiği coğrafik bölgede meydana gelen dış etkenlerdeki değişmelerle ilgili yönetime kesin tahminlerde bulunmayı sağlar.Bu değişmeler ekonomi, rekabet, politik denge, teknoloji ve demografik müşteri bilgisiyle ilgilidir.
İç kaynak analizi :Firmaya, yönetici, teknik, malzeme, mali güçlerini ve zayıflıklarını değerlendirmesi için yardım eder.
Uluslararası işletmenin amaç belirleme alanları :
Kârlılık
Pazarlama

Üretim
Finansman
İnsan kaynakları
Strateji uygulaması için kuruluş yeri belirleme :
Ülke :Uluslararası işletmeler ülke seçiminde hep sanayi ülkelerine yatırım yapmıştır.Sebebi malların bu ülkenin pazarına daha kolay girmesidir.Bir başka faktörde devletin kontrolüdür.Diğer bir faktörde yabancı sermayeye uygulanan kısıtlamalardır.Uluslararası firmalar seçeceği ülkelerde düşük vergi oranı, kiranın düşük olması, faiz oranın düşük olması ve şirketin çok iyi bir altyapısı olmasına dikkat eder.
Yerel konular :Pazara giriş, rekabetçilere yakınlık, taşımacılık kolaylığı ve kurulacak yerde çalışacak kişilerin ülke dışından gelerek orada çalışmak istemeleridir.Başa bir faktörde iş gücü ve işletmenin yapacağı harcamalardır.
İşlevsel alanların uygulamadaki rolü :
Pazarlama, Üretim, Finansdır.
Ü N İ T E 8

Geleneksel örgüt yapıları :
A )Başlangıç bölüm yapısı :Bir çok firma uluslararası pazara ilk girişlerini ya yan kuruluş ya da yöresel ürün ve hizmetlerini ihraç ederek yapmaktadır.Yan kuruluş örgütsel düzenlemeleri, fiinansal işlemleri ayarlamak ya da diğer işlemler içindir.İhracat düzenlemelerinde ilk seçim üretim firmalarıdır.Özellikle teknolojileri gelişmiş firmalardır.Çünkü hem az sayıda bulunur hem de firmaya prim verir.
B )Uluslararası bölüm yapısı :Eğer uluslararası faaliyetler büyümeye devam ederse bütün uluslararası faaliyetlerini yürüten yan firmalar uluslararası bölüm yapısında gruplandırılır.Uluslararası bölüm yapısının bazı yararları vardır.Bütün uluslararası faaliyetler bir yönetici altında toplanır ve bu faaliyetlerin gerçekleştirileceğinden emin olunur.Bu yapısal ayarlama şirketin gelişmesini, uluslararası faaliyetleri birleştirmesini ve yöneticilerin uluslararası deneyim kazanmasını sağlar.Sakıncaları ise ülke içi ve uluslararası yöneticileri ayırır ve iki değişik hedef oluşmasına yol açabilir.
C )Global yapı düzenlemeleri :Global yapılar ürün, bölge ve fonksiyonel olmak üzere üç türdür.
Global ürün bölümü :Ülke içi bölümlere ürün grupları için dünya çapında sorumluluk verilen bir yapısal düzenlemedir. Ürün bölümünden sorumlu yönetici ürün hattında global tabanlı yetkiye sahiptir.Global ürün bölümleri kar merkezleri olarak faaliyet gösterir.Global ürün bölüm yöneticileri önemli kararları almada tam yetkiye sahiptir.Yararları müşteriye göre ürün üretilir, üretim aşamasında çalışanlardan yöneticilere kadar herkesin teknik ve pazarlama görüşleri alınır.
Global bölge bölümü :Bu yapıda global faaliyetler ürün tabanlı değil coğrafi alan tabanlıdır.Uluslararası işletmeler faaliyetlerini iki gruba ayırır.Yurtiçi ve yabancı faaliyetler.Coğrafik yapı, bölüm yöneticisine yerel pazarı tanımasında yardım eder ve çevresel değişiklerde çabuk karar verilmesine yardımcı olur.Sakıncası eğer ürün dünya çapında satılıyorsa, birkaç bölüm satıştan sorumludur.Bu merkezleşme ve kontrol eksikliğidir.İkinci sakıncası bölge bölümleri tarafından ar-ge çabalarının dikkate alınmamasıdır.
Global fonksiyonel bölüm :Global fonksiyonel bölüm , dünya çapındaki temel olarak fonksiyonel ve ikinci olarak ürünsel faaliyetleri düzenler.Bu yaklaşım petrol ve madencilik sektöründe uygulanamaz.Yararları fonksiyonel alanda uzmanlığı vurgular, sıkı merkezi kontrol sağlar, yöneticilere dayanır.Sakıncaları bir tek baş yönetici kârdan sorumlu tutulur.
D )Karma örgüt yapıları :Üç yönetim şeklinin birleşimidir.Yararları örgüt ihtiyaçlarını en iyi biçimde karşılayacak özel bir tasarım yaratır.Sakıncası matriks yapıdaki personeli koordine etmek ve yönetmek zordur.
Geleneksel olmayan örgütsel yaklaşımlar :
Şirket birleşmelerinde (Ele geçirme ) örgütsel yaklaşımlar :Uluslararası işletmelerin son zamanlardaki örgütsel yaklaşımı ele geçirmelerdir.Şirketlerin varlıklarını ele geçirmekte; ama tüm şirketi satın almamaktadır.
Ortak girişimcilikte örgütsel yaklaşımlar :Bütün ortak girişimler, her ortağa kendi işlerinin daha etkin ve verimli olabilmesine katkıda bulunabilmesi için çok dikkatli oluşturulmuş bir yapı ve ortakların farklı değerlerini yönetim tarzlarını , örgütsel tercihlerini etkili bir şekilde kaynaştırmalarına yardım etmektedir.
Keiretsu için örgütsel düzenlemeler :Birleşmeye başka bir örnek ise, yakın işbirliği ve çalışma içinde olan büyük ve dikey olarak birleşmiş şirketler grubu olan KEİRETSU‘ dur.
Yan yönetim kurulunun kullanılması :Örgütlenme yönetim kurulunda başlar. Bu kurul şirketin geleceğinden ve bunun yanında diğer yöneticilerin yönetim kurulunca belirlenen bütün politika ve amaçlar doğrultusunda faaliyetleri yönetmelerini sağlamaktan sorumludur.Yan kuruluş yönetim kurulu yan şirketin aşırı faaliyetlerini gözetlemektedir.
Uluslararası işletmelerin örgütsel özellikleri :
Biçimsellik :Karar alma, iletişim ve kontrollerde tanımlanmış yapıların ve sistemlerin kullanılmasıdır.
İç bilgi ağı :Uluslar arası yan kuruluşlarla kurulmalıdır.
Dış bilgi ağı :Dünyadaki diğer firmalarla kurulmalıdır.
Uzmanlık :Kişilerin özel ve tanımlanmış görevleridir.
Yatay uzmanlık :Kişilere belli işlevleri yerine getirebilmeleri için verilmiş işlerdir.
Dikey uzmanlık :Kişilerin performanstan hep beraber sorumlu oldukları grup ve bölümlere verilen işlerdir.
Merkezleşme :Önemli kararların üst yönetim tarafından alındığı bir yönetim sistemidir.

Ü N İ T E 9
İ.K.Y’nin fonksiyonları :İşgörenin bulunması, yerleştirilmesi,değerlendirilmesi, ücretlendirilmesi ve geliştirimesidir.
Uluslarası işletmelerde İ.K.Y süreci :İşe alma, Eğitim ve geliştirme, Performans değerlendirme, Ücret yönetimi, İşçi ve işveren ilişkileridir.
Uluslararası işletmelerde kadrolaşma politikaları :Uygun elemanı seçmek, uygun yerde çalıştırmak, bireysel ve örgütsel ihtiyaçları karşılamak
İnsan kaynağı sağlama yaklaşımları :
Etnosentrizm :Uluslararası yatırımcı ülkeden yönetici görevlendirilmesidir.
Yararları :Yeterli teknik ve yönetsel bilgi
Merkezle etkin iletişim
Kontrolü ve koordinasyonu kolaydır.
Sakıncaları :Dil, sosyo-ekonomik, politik ve yasal uyum zorluğu
Yönetici seçim, eğitim ve ailesinin geçimi maliyetlidir.
Ev sahibi ülkenin baskıları
Yönetici ailesi ve eşinin uyum sorunları
Polisentrizm :Ev sahibi ülkeden yönetici görevlendirilmesidir.Orta ve alt düzeyde yöneticilerde tercih edilir.
Yararları :Ülkedeki her türlü çevreye olan yatkınlık
Ev sahibi ülke ihtiyaçlarına çabuk cevap verebilme
Yerel yöneticilere yükselme olanağı ile motivasyon sağlanır.
Geosentrizm :Üçüncü bir ülkeden yönetici atanmasıdır.
Yararları :Yeterli uzmanlığa sahip yöneticiye ulaşma
En uygun personeli bulma
Etnosentriğe göre maliyeti düşüktür.
Regisentrizm :Bölgesel yönetici atanmasıdır.( Coğrafik, ekonomik bölge olabilir.)
Yararları :Bölgeyi iyi tanıması
Dil, din, kültür yatkınlığıdır.
Uluslararası işlemelerde dış görevlendirmede başarıyı sağlayan unsurlar :
Kişisel uyum :Özsaygı, özgüven ve iyi zihniyetli olması beklenir.
Diğerlerine uyum :İyi ilişki ve iletişim içinde olmalıdır.
Algılama kabiliyeti :Davranış şekillerini anlamaya yöneliktir.
Kültürel zorluklar :Uyum sorunları ve ev sahibi ülke ile ilişkilerine yöneliktir.
Uluslararası işletmelerde eğitim ve geliştirme :
Eğitim :Belli bir işle ilgili yetenek ve becerileri artırmak için yönetilen öğretimdir.
Geliştirme :Yöneticileri yeni görevlere veya üst düzey pozisyonlara hazırlamaktır.
Değerleme :Yöneticinin ve çalışanların yapabilecekleri ile onların kendi isteklerini yaptıklarında işletmelerin ne hissettiği arasındaki farkı belirlemeyi içerir.
Eğitim yöntemler ve prosedürleri :
Standartlaştırılmış programlar :Ucuzdur.Fakat işletmenin isteklerini tam karşılamaz.
Özelleştirilmiş programlar :Pahalıdır.Çalışanların tam ve doğru bilgiye ulaşmalarını sağlar.
Ülke dışında görevli yöneticilere verilecek eğitimler :
Kültürel eğitimler :Ev sahibi ülke kültürünü anlatmayı amaçlar.
Dil eğitimi :İngilizcenin ortak olmasından dolayı öğretilmesi gerekir.
Uyum eğitimi :Yönetici ve ailesinin günlük yaşamını kolaylaştırmaya yöneliktir.
Uluslararası işletmelerde performans değerleme :
Performans belirlenen koşullara göre bir işin yerine getirilme düzeyidir.Performans değerleme bir işletmede çalışanların belirli bir dönem içinde çalışanlarının ve yetkinliklerin önceden belirlenmiş ölçütlere göre sistemli olarak ölçülmesi ve geliştirme potansiyellerinin ortaya çıkarılmasıdır.Yanlılığı en aza indirmek için iyi geliştirilmiş performans değerleme sistemi oluşturmak gerekir.
Uluslararası işletmelerde ücret yönetimi :
Ulusal ödeme farklılıkları :Gerçek farklılıklar değişik ülkelerdeki aynı seviyedeki yöneticilerin ödemelerinden ortaya çıkar.
Uluslararası işletmelerde ücret belirleme :Pazar koşullarında rekabet edebilmek için işletmeler yöneticilerine ücret paketleri ( ikramiye, sağlık, hayat ve emeklilik sigortaları ) sunmalıdır.
Yabancı yöneticiler için ödemeler :Daha karmaşık ücret ve ödemeler sunulmaktadır.Döviz değişim oranları, yaşam standartları ve yaşam normlarından doğan farklar için çeşitli ödemeler yapılmalıdır.

Ü N İ T E 1 0
Uluslar arası pazarlama :İşletme amaçlarına ulaşmayı sağlayacak değişimi gerçekleştirmek üzere malların, hizmetlerin , fikirlerin geliştirilmesi, fiyatlandırılması, dağıtılması ve tutundurulmasına ilişkin olarak birden çok ülkede yapılan planlama ve uygulama sürecidir.Buna başlamadan önce uluslararası pazarlara girip girmeme, hangi pazara girileceği ve nasıl hizmet verileceğidir.
Uluslar arası işletmelerin dünya pazarına yönelmesinin nedenleri :
İç pazarın durgunluğu veya doymuşluğu, yasal kısıtlamalar ve iç pazarda büyük miktarda satış ve kâr sağlamalarıdır.
Uluslar arası işletmelerin dış pazarlara açılmalarının nedenleri :
Ulaşım ve iletişimdeki gelişmeler yeni potansiyel pazarlar yaratmış ve bu yaklaşımı güncel hale getirmiştir.
Dünya pazarlarından pay alma çabaları rekabetin niteliğini ve yoğunluğunu etkilemektedir.
Uluslar arası ekonomik bütünleşmelerin yapısı ve niteliği değişmektedir. ( AB, EFTA gibi. )
Ortak girişimler dış pazarın değerlendirilmesi yönünden kolaylıklar sağlar.
Atıl kapasiteyi değerlendirme ve kârları artırma olanağı sağlar.
Uluslar arası işletmelerin dış pazara açılmalarının üstünlükleri :
Rekabet edebilmek veya rekabetten kaçınabilmek
Vergi üstünlüğünü elde etmek
Ürünün pazarda kalma süresini uzatmak
İşletmenin kârlarını korumak ve arttırmak
Uluslararası pazarlamada çevre faktörleri :
Çevresel, fiziki ve ekonomik faktörler pazarlamanın teknik yönlerinin, kültürel faktörler ise sosyal yönlerinin ana unsurlarıdır.
Kültürel çevre faktörleri :Uluslar arası pazarlamada dikkate alınması gereken ve kültürü oluşturan kullanılan dil, değer yargıları ve tutumları, örf ve adetler, eğitim, toplumsal kurumlar etkili olur.
Ekonomik çevre faktörleri :Gelir dağılımı, farklı hayat standartları ülkenin pazarlama sistemlerinde farklılıklara yol açar.
Yasal ve politik çevre faktörleri :Politik istikrar, ticarete getirilen kısıtlamalar, düzenleyici yasalar ve kurallar ile ticari anlaşmalar ve ekonomik topluluklar sayılabilir.Ticarete getirilen sınırlamaların başında gümrük vergileri, ithalat kotaları, kâr transferlerini önleme, sağlık, güvenlik ve ürün kalitesi ile ilgili standartlar konulabilir.Diğerleri ;
Haksız rekabet ve anti damping düzenlemeleri
Yetkili satıcılık ve distribütörlük sözleşmesi iptali
Ürün kalite kontrolü, garanti süresi ve satış sonrası hizmet düzenlemeleri
Tüketici ve çevre korunması ile ilgili düzenlemeler
Patent alma, marka tescili, telif hakları düzenlemeleri
Demoğrafik ve doğal çevre faktörleri :Uluslar arası pazarlamada ne kadar satabileceği çok önemlidir.Nüfus ve yaş ortalaması, mesleklere ve cinsiyete göre dağılım satış tahminlerinde kullanılır.Doğal çevre faktörlerinden iklim, nem, ısı, arazi özellikleri gibi faktörler ürün standardizasyonunu zorlaştırır.
Teknolojik çevre faktörleri :Ulaştırma, iletişim, enerji sistemlerinde meydana gelen değişmeler karşılaştırmalı üstünlük ve sosyo-ekonomik kalkınmalarını hızlandırır.
Ürün pazarlamasında stratejik alternatifler :
Ürün farklılaştırması :Tüketici algılamalarına yardım etmek için ürünün özelliklerinde değişik yapmaktır.
Dünya çapında tek ürün ve tanıtım :Tek bir ürün üretilmesi ve tanıtılmasıdır.( Coca cola )
Yararlanma şekli değişen tek ürün ve farklı tanıtım :Başka pazarlarda farklı şekillerde yararlanılıyorsa bu farklılıkları belirtecek şekilde tanıtımda değişiklik yapılır.( Bisiklet spor veya taşıma amaçlı kullanılır.)
Tanıtmayı değiştirmeden ürünün şeklini değiştirmek :Tanıtma politikasında değişiklik yapmadan o ülkelerdeki kullanma şekline yaklaşmaktır.( Farklı oktan ve oranda benzinler )
Hem üründe hem tanıtımda değişiklik yapmak :Kullanım ve tanıtımı iç pazardan farklı ise her konuda o ülkenin özelliklerine göre değişiklik yapılması gerekir.
Yeni ürün üretmek :Alıcılar ürünü alabilecek kapasitede ise dört stratejiyi de uygulamak gerekir.Yoksa parasal güç ve ihtiyaçlarına cevap verecek yeni ürün üretmek gerekir.
Uluslar arası pazarlamada fiyatlandırma :
Pazara yönelik bilgilerin toplanması :
Hedef tüketici kitlesi
Rekabet durumu
Rakiplerin değerlendirilmesi
Fiyat düzeyleri
Fiyatlandırma stratejileri :
Kâr maksimizasyonu
Pazar payının geliştirilmesi
Pazar payını koruma
Pazarın kaymağını alma
Talebi yayarak rekabetin önlenme fiyatlandırma
Fiyatlandırma yaklaşımları :
Maliyetlere göre fiyatlandırma :
Tam maliyet :Mevcut kapasite kullanımında bir birimin maliyeti esas alınır.
Değişen maliyetlere göre :Kapasite kullanımının artmasının sağlayacağı birim maliyet düşüşleri göz önüne alınır.
Talebe göre fiyatlandırma :Yeni teknoloji ürünü veya tekel koşullarında pazara sürülen mamuller için olan fiyatlandırmadır.Üretici işletme pazarın kaymağını alma stratejisi ile talep ve kâr maksimizasyonu düşüncesi ile pazara arzını kontrol eder.
Rekabete göre fiyatlandırma :Mamulün satışının düşünüldüğü pazarda oluşan fiyattır.
İhracatta fiyatlandırma stratejileri :
Pazarın kaymağını alma :Pazara giriş aşamasında kısa dönemde yüksek getirisi olan ve yeni ürünler için izlenen stratejidir.Yüksek fiyatla yüksek kazanç elde etmeye dayanır.
Talebin yaygınlaştırılması :Giriş aşamasında uygulanan yüksek fiyat, ürün yaşam eğrisine göre düşürülerek rakiplerin pazara girişi engellenir.
Pazara nüfuz etme :Yüksek pazar elde etmek için düşük fiyatın benimsenmesidir.
Rakiplerin pazardan dışlanması :Düşük fiyatla rakipler pazarda çıkışa zorlanır.Büyük ölçekli ve düşük maliyetle çalışanlar uygular.
İhracat fiyatlandırma stratejisin belirlenmesinde işletme düzeyinde, ürüne özgü, pazar faktörleri ve çevresel faktörlere dikkat edilir.
Uluslar arası pazarlamada dağıtım kanalları planlaması :
Amaçların saptanması
İşletmelerdeki değişiklikleri izlemek ve değerlendirmek
Pazarlama stratejisinin planlaması
Her ülke için ayrı dağıtım kanalı politikası belirlemek
Dağıtım kanalındaki işletmelerin çalışmalarını düzenlemek
Kanal işletmelerinin çalışmalarını kontrol etmek
Dağıtım kanalı stratejileriyle ilgili yaklaşımlar :En uygun kanalın seçilmesi, işletmelerin seçilmesi, bilgi akışının sağlanmasından oluşur.
Ülke dışı dağıtım kanallarının seçimi :
Acente :Yabancı ülke sınırları içerisinde bir ücret veya komisyon karşılığındamüşteri bulmada ve satışları gerçekleştirmede yardımcı olur.Stok bulundurmaz.Sevkiyat doğrudan ithalatçıya yapılır ve acente komisyon alır.
Acente ile çalışmanın yararları :Alıcı ile doğrudan temas kurulur.
Satış politikası, fiyatlar ve müşteri seçimi ihracatçının elindedir.
Acente pazardaki değişiklikleri anında bildirir.
Acente sergi ve reklamlarla desteklenir.
Distribütör :Belirli bir dış pazar alanı içinde malın satışında yetki verilen bir kuruluştur.Üretici malı kredili ya da peşin olarak verir.Malın pazarlanması, ithalatı ve tüm servisler onun sorumluluğundadır.
Distribütörle çalışmanın yararları :Tek ithalatçı olarak daha fazla mal alır.
Müşteri riskleri azalır.
Malın satışında daha etkin rol oynar.
İhracatı teşvik aracı olarak reklam :
Reklam :Malların hizmetlerin ve düşüncelerin geniş kitlelere duyurulması ve benimsetilmesi amacıyla bir ücret karşılığında, kişisel olmayan bir biçimde sunulmasıdır.
Reklam araçlarından bazıları :Sirküler, İhracat katalogları, Uluslararası Sosyal, Teknik ve Bilimsel Yayınlar, Örnek gönderme, Dış ülkelerdeki Ticaret Ateşelikleri, Uluslararası sergi ve fuarlar, Üretici ve ihracatçıların dış pazarları ziyaretidir.

Ü N İ T E 11
Muhasebe :işletmeyle ilgili ekonomik etkinliklerin tanımlanması, ölçülmesi ve karar vericilere iletilmesi sürecini kapsar.Muhasebe sistemi işletmenin finansal durumu, faaliyet sonuçları, finansal başarımı konularında bilgi sağlar.
İşletme ile ilgili bilgi sunmanın temel amacı finansal tablolardır.Finansal tablolar, işletmenin finansal durumunu ve faaliyet sonuçlarını para birimi itibarıyla gösteririler.Muhasebe işletmenin dili olarak adlandırılır.
İşletme içi bilgi kullanıcılar :İşletme ile ilgili her türlü finansal bilgiyi elde etme yetkisine sahip işletme yöneticilerinden oluşur.
İşletme dışı bilgi kullanıcılar :İşletme dışında olan fakat işleme ile doğrudan ekonomik ilgisi olan veya olma eğiliminde olan taraflardır.Yatırımcılar, kredi verenler, müşteri, satıcılar ve devlet ( Kamu ve basın dolaylıdır.)
Muhasebenin gelişimini şekillendiren değişkenler
1 )İşletme ve sermayenin kaynakları arasındaki ilişki
2 )Politik ve ekonmik bağlar
3 )Yasal sistemleri
4 )Ekonomik sistemleri ve gelişmişlik düzeyi
5 )Kültürel değerler
1 )İşletme ve sermayenin kaynakları arasındaki ilişki :ABD ve İngiltere’ de bireysel yatırımcılar sermayenin temel sağlayıcılarıdır.
Sermayenin kaynakları ile işletme arasındaki ilişkilerin muhasebe üzerinde etki eden unsurları
Yatırımcı ve kredi verenin kim olduğu
Yatırımcı ve kredi verenin sayısı
Yatırımcı ve kredi verenin yakınlık derecesi
Sermaye piyasalarının gelişmişlik düzeyi
Uluslararası sermaye piyasalarını kullanabilme yeteneği
2 )Politik ve ekonomik bağlar :Ülkelerin bazen yakın politik ve ekonomi bağları dolayısıyla muhasebe sistemlerinde benzerlikler olabilir.
3 )Yasal sistemleri :Muhasebe açısından iki tür yaklaşım vardır.
Yazılı hukuk haline getirilmemiş, GKGMİ geçerli olduğu ülkeler :ABD ve İngiltere’ de muhasebe yöntemleri bağımsız standart belirleyici kuruluşlar tarafından belirlenir.ABD’ de ( ASB ), İngiltere’ de ( FASB )
Yazılı hukuk haline ve yasa haline getirilmiş ülkeler :Avrupa’ da genelde ulusal muhasebe yöntem ve standartlarına uyulur.Avrupa’ daki ülkelerde Roma-Germen veya Kara Avrupa’sı hukuk sistemi geçerlidir
4 )Ekonomik sistemleri ve gelişmişlik düzeyleri :Merkezi planlamanın hakim olduğu ülkelerde muhasebe sistemi devletteki planlama yapan tarafların ürün temelli bilgi gereksinimlerini karşılamaya yöneliktir.Piyasa temelli sistemlerde ise yöneticiler ise yatırımcılar kâr ve maliyet temelli bilgiler isterler.
5 )Kültür ve kültürel değerler :Ölçme, işletmenin stokları, maddi duran varlıklarını nasıl değerlendirdiğiyle, açıklama ise işletmelerin işletme dışı bilgi kullanıcılarına finansal raporlar aracılığıyla hangi kapsamda ve türde bilgi sunduğuyla ilgilidir.
Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu ( IASB ) :Merkezi Londra’ da bulunan, bağımsız, özerk muhasebe standartları hazırlama konusunda genel kabul görmüş tek otoritedir.Kurul kamu yararına, genel amaçlı finansal tablolarda, şeffaf ve karşılaştırılabilir bilgiyi gerekli kılan, tek ve yüksek kalitede, anlaşılabilir ve uygulanabilir global muhasebe standartları geliştirmeyi amaçlamaktadır.Ek olarak dünya genelinde muhasebe standartlarını birbirine yakınlaştırmayı amaçlamaktadır.Avrupa Komisyonu, 2005 yılının başından itibaren tüm Avrupa’ da IASC standartlarının zorunlu olarak uygulanacağını ilan etmiştir.Uluslararası finansal raporlamayı önemli hale getiren olgular uluslarüstü finansman ve yatırımlardır.
Amaçları
Muhasebe standartlarını oluşturmak, yayınlamak, kabul görmelerini sağlamak, uygulamalarını geliştirmektir.
Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu ( IFAC ) :Muhasebe mesleğinin dünyadaki en üst kurumudur.118 ülkeden 159 ülke üyedir.Dünya muhasebecilerinin yüksek kalitede hizmet vermelerini destekleyerek, kamu yararını korumak amacıyla faaliyet göstermektedir.Temel amacı, kamu çıkarlarına hizmet etmek, dünya genelinde muhasebe mesleğini güçlendirmek ve güçlü uluslar arası ekonomilerin gelişmesine katkıda bulunmaktır.
Uluslararası İşbirliği ve Kalkınma Örgütü ( OECD ) :Türkiye’ ninde içinde bulunduğu 24 ülke üyedir.Amacı ekonomik büyüme ve kalkınmayı sağlamaktır.1976 yılında işletmelerin gönüllü olarak açıklayacakları finansal bilgilerin neler olduğunu bir tüzükle belirlemiştir.Uyumlaştırma konusunda üye ülkeleri cesaretlendirecek bir katalizör görevi görür.
Avrupa Birliği ( AB ) :Yönergeler oluşturarak üye ülkelerin muhasebe uygulamalarını AB’ nin kurallarının paraleline getirmek için kurallar koymaktadır.Bu yönergeler finansal tabloların karşılaştırabilirliğini artırmıştır.
Uluslararası Menkul Kıymetler Komisyonları Örgütü ( IOSCO ) :1987 yılındaki yapılan yıllık konferansında
Muhasebe ve denetimde ortak standartların kullanılmasını teşvik etme kararı aldı.
Yabancı paralı finansal tabloların çevrimi :Yabancı bağlı şirketler faaliyetlerini, faaliyette bulundukları ülkenin para birimi itibarıyla kayda alırlar.Dolayısıyla finansal tablolarını ana şirketin ülke para birimi itibarıyla yeniden ifade etmek zorundadır.Bu işleme çevrim denir.
Çevrimle ilgili sorunlar :
Uygun çevrim yönteminin seçimi
Uygun çevrim kurunun seçimi
Çevrimden doğan kâr ve zararın muhasebeleştirilmesi
Çevrim yöntemleri
1 )Cari olan – Cari olmayan kalemler yöntemi :Varlıklar elde edildikleri, kaynaklar ise oluştukları tarihte geçerli kurdan çevrilir.Gelir tablosu kalemleri ortalama kurdan çevrilir.Çevirimden doğan kâr ve zarar, dönem kâr ve zararında yer alır.
2 )Parasal olan – Parasal olmayan kalemler yöntemi :Parasal varlıklar ve yükümlülüklerle ilgili kalemler cari döviz kuru ile çevrilir.Parasal olmayan kalemler ise tarihi kurdan çevrilir.Gelir tablosu ortalama kurdan çevrilir.
3 )Zaman faktörüne dayalı yöntem :Parasal varlıklar ve borçlar parasal değerleri ile ilgili oldukları tarihteki kurdan çevrilmelidir.Tarihi maliyetlerle yabancı paralı finansal tablolara taşınan varlıklar ise tarihi kurla değerlenir.Farklı kurlar kullanıldığı için bilanço denk çıkmaz.
4 )Cari kur yöntemi :Bu yönteme göre, tüm varlık ve borçlar bilanço tarihindeki kurdan, özkaynaklar ise tarihi kurdan değerlenir.Çevirimden doğan kârlar özkaynaklarda indirim veya ek olarak raporlanır.
Finansal tabloların çevirimine esas olan muhasebe standartları :
IASC tarafından hazırlanan döviz kurlarındaki değişimlerin muhasebeleştirilmesi ile ilgili standart ülkemizde TMS 12 olarak geçer.Bu standart yabancı ülkelerdeki bağlı ortaklıkları ikiye ayırır.
Otonom bağlı ortaklıklar :Ana şirketten bağımsız çalışırlar.Gelir ve giderleri yerel koşullara göre değişir.Ana şirketle arasındaki işlemler çok düşüktür.Yerel para birimi fonksiyoneldir.Cari kur yöntemi kullanılır.
Entegre bağlı ortaklıklar :Ana şirkete bağlı veya uzantısı gibi çalışırlar.Ana şirketin kararları faaliyet ve gelirlerini etkiler.Kur farkı bağlı ortaklığın parasal kalemlerinden çok ana şirketin yabancı işletmedeki yatırımını etkiler.Zaman faktörüne dayalı çevrim yöntemi kullanılır.
Konsolide finansal tablolar :Ana şirketin ve bağlı şirketlerin faaliyetlerinin birleştirilerek tek bir para birimi cinsinden ifade edilmiş tek bir finansal tablo setinden oluşur.Grup içindeki şirketlerin biribiriyle yapmış oldukları işlemler elenir.
Uluslararası işletmeler toplam vergi yüklerini hafifletmek için başvurduğu yöntemler
Transfer fiyatlaması :Ana şirketler grubundaki bir şirketin gruptaki diğer bir şirkete mal yada hizmet sattığında uyguladığı fiyata denir.Bunu da pazar fiyatına bakarak veya keyfi fiyat belirleyerek yapar.
Vergi cennetleri :Vergi yükünü hafifletmek için faaliyelerini vergi cennetlerinde sürdürürler veya uluslararası işletme kendisine ait markanın sahipliğini Cayman Adalarındaki bir bağlı şirkete verir.Bağlı şirketler markayı kullanmak için bu şirkete ücret ödemek zorunda kalır.Cayman Adalarında lisans gelirleri vergiye tabi olmadığı için uluslararası işletmenin toplam vergi yükü azalmış olur

Ü N İ T E 12
Ulusal ve uluslararası finansal yönetim :Çağdaş finans teorisinde işletmelerin birincil amacı, hissedarların varlıklarını ya da işletme değerini maksimum yapmak olarak belirtilir.
Yatırım kararları :İşletmenin hangi alanlara, ne miktarda ve ne zaman yatırım yapacağını belirler.
Finansman kararları :İşletmelerde planlanan yatırımların ne kadarının öz sermaye ile ne kadarının da borçla finanse edileceğini belirler.
Ekonomik, siyasal ve yasal koşullar
1 )Ödemeler dengesiyle ilgili politikalar
Ödemeler bilançosu :Ülkenin yerleşikleri ile yerleşik olmayanları arasındaki tüm ekonomik işlemlerin sistematik biçimde tutulan kayıtlarıdır.
2 )Para politikaları :Ödemeler dengesini, enflasyonu, istihdamı ve ekonomik büyümeyi etkileyebilmek için, fonların elde edilebilirliğini ve maliyetini kontrol etmektir.
3 )İktisadi kalkınma politikaları :Ülkeler iktisadi kalkınmalarını hızlandırmak için uluslar arası işlemelere girdilerin önemli bir bölümünü yerel piyasalardan sağlanması gibi baskılar uygularlar.
Joint Venture :İki veya daha fazla işletmenin belirli bir faaliyeti birlikte başarmak üzere kaynaklarını birleştirerek oluşturdukları ortaklıklardır.
4 )Vergi politikaları :Yabancı yatırımları çekmek için başta çeşitli vergi üstünlükleri yapıp daha sonra bunları kaldırabilirler.
5 )Politik risk :Genelde politik istikrarın olduğu ülkeler tercih edilir.
Döviz :Nakde en kolay dönüştürülen araçlardır.
Döviz piyasası :Yabancı paraların alınıp satıldığı ya da bir ulusal paranın diğer bir ulusal paraya dönüştürdüğü piyasalardır.Londra, New York ve Tokyo sırası ile en büyük döviz piyasalarıdır.
Efektif :Nakit şeklindeki yabancı paralara denir.
Arbitraj :Fiyat farklarından yararlanmak üzere finansal varlık veya finansal olmayan varlıkların aynı veya piyasalarda alınıp satılmasıdır.
Çapraz kur :Dolara bağlı olarak diğer paralar arasındaki kurun hesaplanmasına denir.
Kur marj ( Spread ) :Döviz alış kuru ile döviz satış kuru arasındaki farktır.
Borçlu işlem :İthalat, dış ülkelere yapılan seyahat harcamaları, dış ülkelere yapılan finansal yatırımlardır.
Dış fazlalık :Alacaklı işlemlerin, borçlu işlemlerden daha fazla olması durumudur.
Dengesizlik :Alacaklı ve borçlu işlemler arasındaki farklılıktır.
İnterbank kuru :Bankaların kendi aralarındaki 1 milyon doların üstündeki işlemlere uyguladıkları kurlara denir.
Vadeli döviz piyasaları
Vadesiz döviz piyasası ( Spot ) :Belirli bir kur üzerinden değiştirilmesi düşünülen dövizlerin taahhüt edilmesiyle, taahhüt edilen dövizlerin değişiminin aynı zamanda olmasıdır.
Vadeli döviz piyasası :Anlaşma ile taahhüt edilen dövizlerin fiilen değiştirilmesi, taraflarca belirlenen günde yapılmasıdır.
Vadeli döviz primi :Vadeli teslim kurunun, spot döviz kurundan yüksek olmasıdır.
Vadeli kur iskontosu :Vadeli kur spotunun döviz kurundan daha düşük olmasıdır.
Düz ( Flat ) kur :Vadeli ve spot döviz kurunun eşit olmasıdır.
Forward :Alıcı ve satıcısına belirli bir ürünün, önceden belirlenmiş bir fiyattan önceden belirlenmiş gelecekteki bir tarihte teslimini öngören bir işlemdir.
Forward döviz kuru :Gelecekteki bir zamanda teslim edilecek dövizin fiyatıdır.
Forward sözleşmeler :Alıcı ve satıcıdan başka üçüncü bir taraf olmadan, alıcı ve satıcının istedikleri miktarda ve sürede yapılır.
Futures sözleşmeler :Döviz, hazine bonosu, tahvil, mal gibi finansal veya finansal olmayan değerleri belli bir tarihte , belli bir fiyattan organize bir piyasadan alma veya satma sözleşmesidir.
Opsiyon sözleşmesi :Bir real ya da finansal varlığın belirli bir sürede, önceden belirlenmiş bir fiyattan satın alma ya da satma hakkı veren sözleşmedir.
Döviz alış opsiyonu :Yabancı bir parayı belirli bir fiyattan önceden belirlenmiş sürede satın alma hakkı veren sözleşmelerdir.
Döviz satış opsiyonu :Bir yabancı parayı sabit bir fiyattan belirli bir sürede satma hakkı veren bir sözleşmedir.
Avrupa türü opsiyon :Opsiyon hakkı sözleşme süresinin sonunda kullanılmaktadır.
ABD türü opsiyonlar :Opsiyon hakkı, sözleşme süresince istenildiği zaman kullanılmaktadır.
Uygulama fiyatı :Opsiyon sözleşmelerinde opsiyonun hangi fiyattan uygulanacağını gösteren fiyata denir.
Borsa opsiyon sözleşmeleri :Döviz türleri, uygulama fiyatları, en düşük işlem miktarı ve vade tarihleri standartlaştırılmıştır.
Para swapı :Bir yabancı paraya bağlı olan aktif ve pasifleri başka bir paraya çevirmede kullanılmaktadır.
Faiz swapı :Kredi değerliliği farklı olan işletmelerin sabit faizli ve değişken faizli kredilerinin değiş tokuş edilmesidir.
Döviz kuru riski :Döviz kurlarında ortaya çıkabilecek değişmelerden kaynaklanan zarar etme olasılığıdır.
Muhasebe kur zararı :Ana işletmenin bulunduğu ülke parasının yavru işletmelerinin bulunduğu ülke parası karşısında değer kazanması sonucunda muhasebe kur zararı ortaya çıkar.
Muhasebe kur kârı :Ana işletmenin bulunduğu ülke parasının yavru işletmelerinin bulunduğu ülke parası karşısında değer kaybetmesi sonucunda muhasebe kur kârı ortaya çıkar.
Döviz alacak ( artı pozisyon ) :Borçlar lehine olan pozisyondur.
Döviz borçları ( eksi pozisyon ) :Alacak lehine pozisyondur.
Ekonomik risk :Döviz kurlarındaki dalgalanmaların, uluslar arası işletmenin değeri ( nakit akışları ) üzerindeki etkidir.
Döviz kuru sistemleri
Sabit döviz kuru sistemleri :Dış ödemeler bilançosunu dengelemek için yürürlüğe konulan dolaysız emir ve yasaklarla döviz kullanımını kontrol altında tutmaktır.Fiyatı merkez bankası belirler.Uzun süre sabit tutulan döviz kuru develüasyon veya revalüasyonla değiştirilmektedir.
Ayarlanabilir sabit kur sistemi :Bretton Woods para sistemi ile oluşturulmuştur.Döviz kurları arz ve talebe göre alt ve üst limitler içinde dalgalanabilmektedir.Üstünlüğü limitler arasında meydana gelebilecek değişiklikler daha kolay tahmin edilebilmektedir.
Esnek kur sistemi ( Kirli floating ) :Dalgalı kur yada floating olarak da adlandırılan bu sistemde dalgalanmalara sınır konulmamakta ve merkez bankalarının müdahalesi olmamaktadır.Müdahaleler döviz arz ve talebi dikkate alınarak gizli kararlar ve ölçüler içinde yapılmakta olup bu da döviz kuru riskini arttırmaktadır.
Karma kur sistemi
Yönetimli dalgalanma :Dövizin piyasadaki arz ve talebe göre belirlenmesi ilkesinden hareket edilmekle birlikte aşırı dalgalanmalarda müdahale söz konusudur.
Pariteler kur sistemi :Belirlenen kurlar belirli aralıklarla ve fiyat istatistikleri gibi kamuya açıklana bir kısım göstergelere bağlı olarak değiştirilmektedir.
Parasal birlikler :Belirli bölgede yer alan ülkelerin paralarını sabit kurlardan biribirine bağlayıp, diğer ülke paralarına karşı dalgalanmaya bırakmalarıdır.Parasal birliğe dahil ülkelerde sabit kur uygulanmaktadır.AB’ nin tek para birimi Euro’ dur.
Günümüzde Brretton Woods sisteminin yıkılmasından sonra, IMF’ nun kuruluş yasasında değişiklik yapılarak, her ülke kendi koşullarına uygun kur sistemi benimseyeceği kabul edilmiştir.
Eurodolar piyasası :Bir ulusal paranın onu çıkaran ülkenin sınırları dışında oluşan piyasalardır.
Europara piyasalar :İşlemlerin dolar dışındaki paralar cinsinden yapılmasıdır.

Ü N İ T E 13
Dolaylı yatırımlar ( Mali veya portföy yatırımları ) :Finansal varlıklara yapılan yatırımlardır.
Doğrudan yatırımlar ( Reel yatırımlar ) :Üretime yönelik yatırımlardır.
Uluslararası yatırım şekilleri
Lisans anlaşmaları :İşletmenin elindeki teknolojiyi veya üretim yöntemini belirli bir ücret karşılığında kiralamasıdır.ABD’ de en yaygın olarak kullanılan bir işbirliği şekli Joint Venture’ dir.
Joint Venture :İki veya daha fazla işletmenin belirli bir faaliyeti birlikte gerçekleştirmek üzere oluşturdukları bir ortaklıktır.JV‘ lerin pazara ulaşma, teknoloji ve ölçek ekonomileri olmak üzere üç önemli nedeni vardır.JV’ lerin üstünlüğü yatırım yapılan ülkenin rekabet koşulları, kültürü, dili, politik sistemi ve iş koşulları konusunda yerel ortaklardan bilgi sağlar ve belirsizliğin yüksek olduğu ülkelerde yatırım yapmanın riskini ve maliyetini paylaşır.Kamulaştırma riskini azaltır.
Birleşme :Birleşen işletmelerin hukuki ve ekonomik bağımsızlığı son bularak yeni bir işletme kurulmasıdır.
Satın alma :Hukuki ve ekonomik bağımsızlığı son bularak diğer işletmelenin tüzel kişiliği altında yapılan birleşmelerdir.
Doğrudan yatırımla dolaylı yatırım arasındaki farklar
Doğrudan yatırımda Dolaylı yatırımda
Ana firmanın yönetimi altındadır. Ana firmanın yönetime müdahele amacı yoktur.
Üretim teknolojisi, yönetim bilgisi ve marka değerini Sadece sermaye yatırımı getirir.
beraberinde getirir.
Yatırımcı gerçek kişilerdir. Yatırmcılar büyük firmalardır.
Faiz, anapara ödemesi, hisse senedi, kâr payı ve Bunların yanısıra royaltiler, servis ücretleri, komisyonlar,
sermaye kazancı vardır. transfer fiyatlaması vardır.
Yatırım süresi uzundur. Süre bir kaç güne inebilmektedir.
Riski çeşitli ve büyük boyutludur. Risk daha azdır.
Doğrudan yatırımın başlıca koşulları
1 )Yerel işletmelere göre rekabet üstünlüğü vardır, bu ürün ve finans piyasalarının mükemmel olmasından kaynaklanır.
2 )Doğrudan yatırımı tercih etmesi için ihracat ve lisans anlaşmasından daha yüksek net fayda sağlaması gerekir.
İşletme ünlü ise ve bu ün lisansla korunacaksa
Satış sonrası hizmetler önemli ise bu hizmeti kendi vermek için tercih eder.
Üretilen ürün ululararası firmanın ürün yelpazesinde bir ürün ise
Yeni ürünler müşterilere önemli bilgilerin ulaştırılmasını gerektirir.
İşletmenin faaliyetlerindeki çeşitlenme nedeni ile riski düşürüyorsa tercih edilir.
3 )Taşıma, işgücü, materyal ve benzeri faktörlerin maliyet analizi yapılarak en uygun yer seçilmelidir.
4 )Zamanlaması uygun olmalıdır.
Uluslararası işletmelerde yatırım kararları
Çalışma sermayesi yatırımları ( İşletme sermayesi, döner varlıklar, cari varlıklar ):İşletmelerin en geç bir yıl içinde paraya dönüşebilen varlıklarıdır.
Duran varlık yatırımları :Bir yıldan uzun sürede paraya dönüşebilen varlıklardır.En önemlisi sabit varlıklar da denilen duran varlıklardır.
Uluslararası yatırım değerleme yöntemleri
NBD :Bir yatırım projesinin ekonomik ömrü boyunca sağlayacağı tüm nakit girişlerden, projenin neden olacağı nakit çıkışlarının uygun bir iskonto oranıyla bugünkü değerlerinin farkı alınarak bulunur.Sonuç negatif ise elenir.Pozitif en büyük değer seçilir.
NBD = Projeden sağlanacak nakit girişlerinin şimdiki değeri – Yatırım harcamalarının şimdiki değeri

İKO :Projenin ekonomik ömrü boyunca sağlayacağı nakit girişleriyle projenin neden olacağı nakit çıkışlarının bugünkü değerlerini eşitleyen iskonto oranıdır.İKO’ nın işletmenin beklediğikârlılıktan büyük veya eşit olması durumunda proje kabul edilir.İKO bir projenin gerçek kârlılığını gösterir.
Projeden sağlanacak nakit girişlerinin şimdiki değeri = Yatırım harcamalarının şimdiki değeri
Her iki yöntemde paranın zaman değerini dikkate alan iskonto edilmiş nakit akışları yöntemlerindendir.
Yatırım projesiyle ilgili öngörülmesi gereken nakit akışları
Başlangıç yatırım harcamaları :Arazi, makina, araç ve gereçlerin sağlanması ve çalışma sermayesi, lisans harcamaları
Ekonomik ömür boyunca faaliyetlele ilgili nakit akışları
Diğer nakit akışları :Amortismanlardan sağlanan vergi tasarrufu, idari giderler, yerel ve dış ülkelere ödenecek vergiler
Yatırımın kalıntı değeri :Projenin ekonomik ömrünün sonundaki değeri
Sabit varlıklara yatırım kararlarında risk
1 ) İşletme ve finansman riski :Endüstri ve işletmenin finansal yapısından kaynaklanır.
2 )Enflasyon ve döviz kuru riski :Fiyat düzeyi ve para değerindeki dalgalanmalardan kaynaklanır.Döviz riski ulusal yatırımlarda olmaz.Uluslararası yatırımlarda olur.
3 )Politik risk :Ekonomik sistemin köklü olarak değişmesi sonucunda yerli ve yabancı işletmelerin devletleştirilmesi, kamulaştırma veya transfer edilecek fonların bloke edilmesidir.
Nakit akışlarına uygulanacak iskonto oranını belirlemek için birinci yöntem tüm riskleri tek bir problemmiş gibi kabul ederek nakit akışlarına uygulanacak riskleri artırmak şeklinde bir yol izlenir.Ekonomik ve politik istikrarın olduğu ABD veya İngiltere’ de uygulanacak iskonto oranı % 6 iken Rusya ya da Ortadoğu gibi ülkelerde bu oran % 20’ lere çıkmaktadır.İkinci yöntem ise nakit akışlarını iskonto etmede tartılı ortalama sermaye maliyeti kullanılır.Proje bazında hesaplanır.
Riskin dikkate alınmasında kullanılan yaklaşımlar
En az geri ödeme süresini kısaltmak
Beklenen kârlılık oranını yükseltmek
Risk indirim maliyeti için nakit akışlarını ayarlamak
Belirli bir riskin özel etkisini yansıtarak nakit akışlarını ayarlamak
Beklenen nakit akışları yerine belirlilik eşitliklerini kullanmak
Uluslararası işletmelerde çalışma sermayesi yönetimi :Çalışma sermayesi yönetmiyle ilgili kararlarla işletmeler, işletme değerini en yüksek seviyeye çıkarmaya çalışmaktadır. Çalışma sermayesini oluşturan kalemler kasa ve bankadaki para ve benzerleri, geçici yatırımlar alacaklar ve stoklardır.
Çalışma sermayesi yönetiminde karşılaşılan zorluklar
Para değerindeki dalgalanmalar
Potansiyel döviz kontroller
Çok sayıdaki vergi uygulamaları
Uluslararası finansman ve yatırım fırsatları
Merkezileşmiş nakit yönetimi :Her bir bağlı kuruluşun en az nakit miktarının üzerindeki nakti merkezi bir hesaba transfer etmesi sağlanır.Atıl fonlar en alt düzeye çekilmiş olur ve tek elden nakit yönetiminin üstünlüğünden faydalanır.
Yararları
İşletme yalnız işlem amaçlı nakit bulundurarak daha az nakitle yönetilebilir.
Kârlılık artar, finansman maliyeti düşer.
Kararlar merkezi yönetimden alınacağından rasyonelleşme sağlanır.
Faaliyetlerden tek bir grup sorumlu olacağından, nakit ve portföy yönetiminde uzmanlaşma sağlanır.
Uluslararası tahsilat
SWIFT :Uluslararası standardize edilmiş mesaj ağıdır.900’ ün üzerindeki banka katılmıştır.Ağa dahil bankalar arasında finansal işlemlerini çok hızlı bir şekilde gerçekleştirmektedir.
Netleştirme :Birimler arasında fon akışını azaltmak üzere kullanılan bir tekniktir.Ana işletmeye bağlı işletmeler arasında mahsuplaşma şeklinde yapılır.
Transfer fiyatlaması :Bir işletme grubunun bir üyesine ya da üyenin diğerine, bir ürünü satarken uyguladığı fiyattır.Bu uygulama fonların bir ülkeden diğerine çıkmasını ve daha az vergi verilmesini sağlar.

Ü N İ T E 14
Uluslararası üretim yapmaya karar veren bir işletmede şu sorulara cevap aranmalıdır.
Hangi pazara hitap edecektir.
Bütünleşme derecesi ne olacaktır.
Tedarikçiler nerededir.
Üretim tek bir tesiste mi birden fazla tesiste mi yapılacaktır.
Tesisler biribiriyle ilişkili mi yoksa otonom olarak mı faaliyet gösterecektir.
İşletme ne gibi üretim ekipmanlarına gereksinim duymaktadır.
Hangi mevki uygundur.
Ar-ge çalışmaları nerede konumlanacaktır.
Üretim sistemi faaliyetleri :Bunlar üretim ve destekleme faaliyetleridir.
1 )Üretim faaliyetleri :İşçileri, hammaddeyi ve makineleri kullanarak arzulanan kalitede ve bütçede belirtilen maliyetlerde üretim yapmak amaçlanmaktadır.Bu amacın gerçekleşmesini sağlayan faktörler ise şunlardır.
a )Düşük üretim miktarı :Saptanan miktarda üretim yapılmasını engelleyen nedenler,
Tedarikçilerin girdileri istenilen zamanda ve istenilen kalitede sağlayamaması
Personelin görevi ile ilgili yeterince bilinçli olmamasıdır.( Düşük koordinasyon )
Yaşanan devamsızlıklar
b)Aşırı ürün kalitesi :Kalite standartlarının çok yüksek olması durumunda uluslararası işletmeler ulus dışındaki tesislerinde daha düşük kaliteli ürünü farklı bir marka adıyla üretmekle çözmektedir.
Kalite :Bir mal ya da hizmetin belirlenen gereksinimleri karşılama yeteneğidir.Mal ve hizmeti ekonomik olarak üreten ve tüketici isteklerine yanıt veren bir üretim sistemine denir.Tüketicilerin arzu ettiği niteliklerde ürünün istenilen zaman ve yerde ve uygun bir fiyatla sunulmasından oluşan bir bütündür.
c )Aşırı üretim maliyetleri :Üretim esnasında gerçekleşen maliyetlerin bütçede belirlenen üretim maliyetlerinden yüksek olması durumudur.Eş zamanlı üretim sistemini benimseyen işletmeler stok kavramını ortadan kaldırmaktadır.
2 )Destekleyici faktörler :
a )Satın alma :Üretim satın alma biriminin sağladığı hammadde, üretim gereci ve makineleri kullanmaktadır.
b )Bakım :Binaların ve ekipmanların bakımıdır.En yaygın uygulama üretim durduğunda eskimiş parçaların değişimidir.
c )Teknik fonksiyon :Üretimle ilgili spesifikasyonları sağlar.Girdi ve bitmiş ürünlerin kalitesini kontrol eder.
Global ürün ve hizmetlerin, işletmelere sağladığı yararlar :
Maliyetleri azaltma
Kalitenin geliştirilmesi
Tüketici bağımlılığının artması
Rekabet gücü
Maliyetleri azaltma :Global ürün ve hizmet geliştirmenin en yaygın nedeni olarak gösterilmektedir.Maliyetleri azaltma içinde, satın alma, üretim ve yatırım maliyetlerinde tasarruf ve ar-ge çalışmalarında kolaylık sağlamak sayılabilir.
Kalitenin geliştirilmesi :Peters ve Waterman tarafından gerçekleştirilen Mükemmeli Arayış adlı çalışmada başarılı işletmelerin temel özelliklerinden biri olarak ‘’ sadece en iyi yapılan işe bağlı kalıp onunla ilgilenmek’’ gösterilmektedir.Bu işletmeler, çeşitlilik kavramını benimseyen işletmelerdir.Kalitenin geliştirilmesi, maliyetlerin azaltılması kadar olmasa da ürün standartlaştırılması için önemlidir.
Tüketici bağlılığının artması :Tüketim ürünlerinde, standartlaştırma müşteri bağlılığını artırmaktadır.Endüstriyel ürünler ise standartlaşmayı desteklemektedir.
Rekabet gücü :Tamamen standartlaştırılmış global ürün, ürün maliyetlerinin düşürülmesi yoluyla rekabet gücünü arttırmaktadır.
Uluslar arası işletmelerde üretim sistemi ile ilgili karar alanları :
1 )Global kaynaklama :Bu karar ‘’ yap ya da satın al ‘’ kararı olarak adlandırılır.Bu karara bağlı olarak iki temel yapı ortaya çıkmaktadır.
Adil düzenlemeler
Uluslararası joint venture üretim
Kontrollü uluslararası üretim
Adil olmayan düzenlemeler
Uluslar arası satın alma
Uluslar arası satın alma anlaşması
2 )Global faaliyetleri konumlandırma :Bu teori, faaliyetlerin özellikle hammaddenin, işgücünün ve üretim girdilerinin en ucuz olduğu ülkelere yatırım yapılmasını öngörmektedir.Buna karşın stratejik üstünlük teorisi, üretim maliyetlerini tek değerleme ölçütü olarak kabul etmemektedir.Verimlilik ve kalite, deniz taşımacılığına uygunluğu, sermayenin maliyeti, ekonomik altyapı ve politik riskleri içermektedir.Geleneksel uluslararası işletmelerde faaliyetlerin konumlandırılması için iki temel strateji söz konusudur.İlki özellikle fabrikalar ve diğer üretim varlıklarını düzenleyerek aynı üretimi birden fazla ülkede gerçekleştirmek, diğeri ise faaliyetlerini kendi ülkelerinde yoğunlaştırmaktı.İşletme faaliyetlerinin nerede konumlandırılacağı ve nasıl koordine edeceği stratejik yönetimin bir parçasıdır.
Micheal Porter bu konuda dört matrisi önermektedir.
İhracat temelli strateji :Değer yaratma faaliyetleri ana ülkede gerçekleştirilirken satış, dağıtım gibi faaliyetler ülke dışında gerçekleştirilmektedir.
Ülke merkezli strateji :Müşterilerin bazı ürünlerin sadece belirli ülkelerde en iyi şekilde üretildiğine ya da bu ülkelerden geldiğine inanmalarından kaynaklanmaktadır.
Yabancı doğrudan yatırım :En önemli yabancı pazara giriş stratejilerindendir.Hükümetler açısından bakıldığında fabrikalar istihdam ve gelir kaynağıdır.
Saf global strateji :Faaliyetleri en uygun bir ya da birkaç ülkede gerçekleştirilmektedir.Satın alma İngiltere’ de, ar-ge faaliyetleri Almanya’ da, hammadde süreçleme Meksika’ da ve montaj Kanada’ da gibi.
3 )Global ürün ve hizmet geliştirme :İki yöntem vardır.Birincisi az tercih edileni olmakla beraber en yaygın olan, varolan ulusal ürünleri global pazarlara uyarlamaktır.İkincisi ve en çok tercih edileni, global pazarlar göz önünde bulundurularak ürün geliştirmektir.Bu yaklaşım tek pazar için ürün geliştirmekten çok daha üstünlükler getirmektedir.
4 )Teknoloji seçimi :Uluslararası işletme açısından bakıldığında, genellikle oldukça yüksek bir sermaye gerektiren en son teknolojinin seçilmesi tercih edilmektedir.Bu yöntem, sadece en iyi sermaye, yoğun ekipman ve süreçleri kullanarak verimliliği artırmakla kalmıyor aynı zamanda personelden kaynaklanan sorunları da azaltmaktadır.Yatırım yapılan ülke açısından bakıldığında ise, en son teknolojinin kullanılması umulandan daha az iş fırsatlarına neden olur.

Ü N İ T E 15
Geleneksel düşünce yapısı Global düşünce yapısı
Uzmanlaş Daha geniş açıyı aramaya yönel
Öncelik belirle Çelişkileri dengele
İşi yönet İşlemi uygula
Sonuçları kontrol et Değişimin akışına uy
Kendini yönet Çeşitliliğe değer ver
İçerde öğren Global bazda öğren

İşletmeler uluslararası pazara girme nedenleri
Üst düzey yönetimler buna zorlanabilir.
Ortak girişim teklifi alan işletmenin bu öneriyi değerlendirmesi

Keskin ülke içi rekabet
Uluslararası piyasaları potansiyel kâr merkezleri olarak değerlendirilmesi
İşletmeler çok uluslaşma nedenlerini savunma ve saldırma stratejileri olmak üzere iki grupta toplanır.
a )Saldırma stratejileri ( Rekabet talebi engeller ) Bu kısaltmadır.Dikkat et.
Uluslararası rekabet :Sektörde ölçek ekonomisi söz konusu ise yani üretim arttıkça maliyet düşüyorsa rakip firmalar belli bir satış miktarını garanti altına almadan pazara girmez.Pazara ilk giren fiyatı düşürerek pazara girişi engeller.
Ticaret engeller :Ticaret engelleri ihracat ithalattan çok uluslararası yatırıma yöneltir.Gümrük tarifesi, kota, yerel ürünlere öncelik verme gibi sınırlamalar ihracatı engeller.
Düzenlemeler ve sınırlamalar :Yatırım yapmadan yabancı ülkelere girişi zorlaştırmaktadır.
Tüketici talepleri :Yabancı ülkelerde faaliyetlere başlamak genellikle tüketici taleplerini karşılamak ya da pazardaki sorunlara çözüm bulmak amacıyla olmaktadır.
b )Savunma stratejileri ( Pazar ölçekleri kaynakları ve maliyetleri teşvik eder )Bu kısaltmadır.Dikkat et.
Ölçek ekonomisi :İşletmenin üretim tesislerinin ölçeği büyüdükçe verimlilikte sağlanan artış veya birim başına düşen sabit maliyetlerin düşmesi nedeniyle üretim maliyetlerinin düşmesidir.Üretimde ölçek ekonomisi ise büyük miktarlarda üretim yapılmasıyla elde edilmiştir.
Uluslararası pazarlar :Ülke içi pazar doyduğu zaman uluslararası pazarlara yönelmek gerekir.
Kaynak edinimi ve maliyetleri düşürme :Hammaddenin ucuz olduğu yerlerden düşük taşıma maliyeti ile temin etmek,üretim ve personel maliyetlerinin düşük olduğu yerlerde üretim yapmakta uluslararası faaliyetlerdendir.
Teşvikler :Yabancı sermayeyi ülkesine çekmek isteyen ülkeler vergi indirimi, vergi muafiyeti gibi teşvikleri uygularlar.
Global strateji geliştirmede aşamalar
1 )Misyon ve amaçlar
Misyon :İşletmenin varlık nedenini veya işletmenin kendini nasıl bir işletme olarak görmek istediklerini açıklar.
Müşteri kitlesi ve hedef pazarı
Temel teknolojileri
Genel iş yapma felsefesi
Kendini nasıl gördüğüdür.
Global amaçları :Pazarlama, kârlılık, finans ve arge’dir.
2 )Çevrenin değerlendirilmesi
Politik durum :Son yıllardaki karışıklık olarak gösterilen ve uluslar arası işletmeler açısından çok değişken ve kontrol edilemeyen siyasal yapıyı temsil etmektedir.
Nakit durumu :Enflasyon ve nakit değişimi gibi uluslararsı faaliyetlerdeki kârlılığı önemli ölçüde etkileyen diğer riskleri içermektedir.
Milliyetçilik :Yatırım yapılan ülke hükümetinin genellikle yabancı işletmeleri etkileyen bağımsızlık ve ekonomik gelişme amaçlarını içermektedir.
Uluslar arası rekabet :Rekabeti etkileyen beş temel güç vardır.
Pazara yeni giriş
Varolan ürün ya da hizmet tehditleri
Tedarikçilerin pazarlık gücü
Alıcıların pazarlık gücü
Varolan rakipler arasındaki rekabet
3 )İç analiz :İşletmenin rekabet üstünlüğünü tanımlamak için rakiplerle kıyaslandığında üstünlükleri ya da zayıflıklarını tanımlamaktadır.
4 )Rekabet analizi
Swot analizi :İşletmenin bir bütün olarak mevcut durumunun ve deneyimlerinin incelenmesi, üstün ve zayıf yönlerinin tanımlanması ve bunların çevre şartlarıyla uyumlu hale getirilmesi sürecine verilen addır.
Global stratejilerin sınıflandırılması
1 )Sınır ötesi global rekabet :Yüksek sermaye maliyetlerinde ve sadece tek bir pazara odaklanmış olan rakiplerden kaynaklanan rekabet nedeniyle, tüm endüstride ve oldukça geniş bir ürün yelpazesi ile çalışmak için gerekli kaynaklara sadece birkaç işletme sahiptir.
2 )Global odaklanma :Dünya çapındaki bir rekabet için belirli bir pazar payına odaklanmayı ifade eder.Dünya çapında birkaç ürüne odaklanmayı ifade eder.Böylece pazardaki değişime çabuk cevap verir.Maliyet kontrolüne olanak sağlar.
3 )Ulusal odaklanma :Yerel Pazar koşullarına uyum sağlayarak uluslar arası işletme, rakiplerine oranla ürünlerini tüketicilerin gereksinmelerine çok daha başarılı bir şekilde karşılayacak yapıya dönüştürebilmektedir.
4 )Korumalı nişler :Rekabetlere karşı hükümetin sağladığı özel bir konum ya da sadece hükümetin kullandığı ürünleri üreterek özel bir konuma almayı hedefler..Bu tür işler hükümet tarafından işletmenin sahibi ünvanı ile kontrol edilmektedir.