Hece Ölçüsü

ŞEKİL YÖNÜNDEN NAZIM


Vezin: Ölçü, tartı anl¤¤¤¤¤ gelen bu kelime; edebiyat terimi olarak şiirin söylendiği ölçü demektir. Türk edebiyatında başlangıcından günümüze kadar hece ve aruz olmak üzere iki vezin kullanılmıştır.




HECE VEZNİ:


Hece vezni yazılı edebiyata geçmeden önce sözlü ürünlerde de mevcut idi. Hece vezni mısralardaki hece sayılarının birbirine eşit olması esasına dayanmaktadır. Üçlü, dörtlü, beşli, altılı, yedili, sekizli, dokuzlu, onlu hece vezninden yirmili hece veznine kadar çok değişik ölçüleri vardır. Hece vezni ile yazılmış şiirlerde bir de durak vardır. Durak şiir okunurken nefes alınan yerdir. Şiirde hece eşitliğinin yanı sıra duraklara da dikkat edilir.

Hece vezninin en çok kullanılanları yedili, sekizli, on birli ve on dörtlü olanlarıdır. Bunlardan yedili hece vezni 4 + 3 ; sekizli hece vezni 4 + 4 ; onlu hece vezni 5 + 5 ; on birli hece vezni 6 + 5, 4 + 4 + 3 veya 3 + 3 + 3 + 2 ; on ikili hece vezni 6 + 6 veya 7 + 5 ; on üçlü hece vezni 4 + 4 + 5 şeklinde kullanılır.

İslâmiyet’ten önceki Türk şiirine ait sagu, koşuk gibi şiirlerde kullanılan bu ölçü Türkler müslüman olduktan sonra yerini tamamen aruz ölçüsüne bırakmamış; halk şairlerimiz tarafından kullanılmaya devam edilmiştir. Tanzimat şairleri hece ölçüsünü denemişler ama başarılı ürünler ortaya koyamamışlardır. Millî Edebiyatçılar hece ölçüsünü savunmuş ve bu tarzda başarılı eserler vermişlerdir. Hatta bir grup şair bir araya gelerek öncelikle bu ölçüyü yaşatma amacıyla Beş Hececiler diye bir topluluk meydana getirmişlerdir. Bunların dışında pek çok şair heceyle şiirler yazmışlardır. 1940’lı yıllarda her türlü ölçüye karşı çıkan Garipçiler’e rağmen varlığını devam ettirmekte, halk şairleri dışında birçok şair tarafından da kullanılmaktadır.