Helal ve Haram Bilinci

Yüce Allah Kur’an-ı Kerim’de, “Ey iman edenler! Allah’ın size helal kıldığı iyi ve temiz nimetleri (kendinize) haram etmeyin ve (Allah’ın koyduğu) sınırları aşmayın. Çünkü Allah, haddi aşanları sevmez. Allah’ın size rızık olarak verdiklerinden helal, iyi ve temiz olarak yiyin ve kendisine inanmakta olduğunuz Allah’a karşı gelmekten sakının.” (Mâide, 87, 88) buyurarak helal ve haram duyarlılığına sahip olup haddi aşmamayı ve takvayı yani kendisine karşı derin bir saygı duyup topyekün bir kulluk ve sorumluluk bilinciyle hareket etmeyi emretmektedir. Allah’a karşı duyduğumuz derin saygı ile irademiz ve tercihlerimizde Allah’ın rızasını göz önünde bulundurup davranışlarımızı buna göre şekillendirmemiz, dünyada mutlu ve huzurlu olmamızı sağlayacak, ahirette de kurtuluşumuza vesile olacaktır. (Âl-i İmrân, 136)

Her konuda bizlere örnek olan Sevgili Peygamberimiz (s.a.s.) de helal-haram duyarlılığı hususunda şu uyarıyı yaparak hepimize önemli bir kıstas getirmektedir: “Helal olan şeyler belli, haram olan şeyler bellidir. Bu ikisinin arasında, halkın birçoğunun helal mi, haram mı olduğunu bilmediği şüpheli konular vardır. Şüpheli konulardan sakınanlar, dinini ve iffetini korumuş olur. Şüpheli konulardan sakınmayanlar ise gitgide harama dalar. Tıpkı sürüsünü başkasına ait bir arazinin etrafında otlatan çoban gibi ki, onun bu araziye girme tehlikesi vardır. Dikkat edin! Her padişahın girilmesi yasak bir arazisi vardır. Unutmayın ki, Allah’ın yasak arazisi de haram kıldığı şeylerdir.” (Buhari, Büyû 2; İman, 39) Peygamber Efendimiz (s.a.s.)’in bu uyarısı, sadece haramdan ve harama yol açan vasıtalardan kaçınmamızı değil; aynı zamanda haram şüphesi taşıyan işlerden de uzak durmamızı öğütlemektedir.

Allah’ın çizdiği sınırlara riayet edip onları aşmama hasleti ve helal-haram duyarlılığı, yüksek değerler ve erdemlerle donanımlı bir insan modeli ortaya çıkararak, başta insanlar arasında olmak üzere her alanda hak ve hukukun gözetilmesine vesile olur. Böylece söz konusu haslet ve duyarlılık, insanları, bir taraftan hayatın bütün alanlarında iyilik, doğruluk, istikamet ile meşru ve helal kazanç elde etmeye yöneltirken; diğer taraftan toplumların huzurunu bozan gıybet, iftira, koğuculuk, insanların gizli hallerini araştırma, yetim malına el uzatma, hırsızlık, gasp, faiz, kumar; kamu mallarını zimmete geçirme, alışverişi hileli yapma, eksik ölçüp tartma, kalitesiz mal üretip pahalıya satarak servet elde etme gibi her türlü gayrimeşru davranış ve kazançtan uzak durmaya sevkeder.

Bu hasletler ayrıca bütün yaratılmışlara şefkat ve merhametle muamele etmeye, eşyayı, tabiatı ve çevreyi birer emanet olarak kabul edip sorumluluk içinde yararlanılması gereken imkânlar olarak görmeye neden olur. Böylece Allah’ın çizdiği sınırlara riayet eden Müslümanlar mana ile maddeyi, şahısların özel çıkarı ile toplumun genel yararını, dünyevi ve geçici kaygılarla ahirete dair kalıcı saadeti, insanların temel ihtiyaçlarıyla diğer yaratılmışların haklarını bir arada gözetmeyi ve dengeli hareket etmeyi başarır. Sonuçta hem bireysel ve toplumsal hayatımızda hem de tabiatta karşılaşacağımız olumsuzlukların önüne geçilerek hayatın akışının sürekli iyiye doğru yol alması sağlanır.

Çağımızın küreselleşmiş sorunları karşısında daha kalıcı çözümler üretme hususunda sorumluluğu olan biz Müslümanların, bu sorumluluğumuz çerçevesinde Allah’ın sınırlarına riayet ve helal-haram duyarlılığımızı en üst seviyede muhafaza etmemiz son derece önemlidir.

T.C Başbakanlık / Diyanet İşleri Başkanlığı
Prof. Dr. Ali Bardakoğlu
Diyanet İşleri Başkanı