Akşemseddin

Tasavvuf tarihindeki üç büyük “şems”ten biri olan Akşemseddin Hazretleri’nin (k.s.) asıl adı Muhammed b. Hamza olup 1390’da Şam’da doğmuştur. Soyu Hz. Sıddık-ı Azam (r.a.)’a ve Şihabuddin Sühreverdi (k.s.)’ye dayanmaktadır. Yedi yaşında iken babası ile birlikte Amasya’nın Kavak ilçesine yerleşen Akşemseddin, henüz o yaşlarda iken hafız olmuştur. Daha sonra medrese tahsilini ikmal ettikten sonra Çorum’un Osmancık ilçesindeki medreseye müderris olarak atanmış ve 1459’da Göynük’te vefat etmiştir.
Akşemseddin Hazretleri (k.s.), eski Yunan filozoflarının kitaplarını okumuş; Sokrat, Aristo ve Eflatun’un ilmi eserlerini ve bunların düşüncelerini incelemiştir. Ayrıca hekimliğin üstadı sayılan Hipokrat’ın eserlerini de okuyup incelemiş, tıp ilminde son derece kuvvetli bir bilgiye sahip olmuştur. Akşemseddin (k.s.), kendisine müracaat eden hastalara doğru teşhis koyması nedeniyle hekimlikte büyük bir üstat olarak bilinmektedir.
Tahminlere göre 25- 27 yaşları arasında iken müderrisliğe yeni başladığı yıllarda tasavvufî bir arayışın içerisine girmiş, Fars iklimini ve Maveraünnehir’i bu maksatla dolaşmışsa da müteselli olamadan Anadolu’ya geri dönmüştür.3 Bu esnada Ankara’da tarikatını yaymakta olan eski müderrislerden Hacı Bayram Veli (k.s.)’nin ziyaretine gitmeye karar verir. Bu ziyaretinde Hacı Bayram Veli (k.s.), çalgı aleti çalan dervişleri ile birlikte esnaftan hayır işleri için yardım toplamaktadır. Hacı Bayram Veli (k.s.)’ye bağlanmak isteyen Akşemseddin (k.s.) önce bir tereddüt geçirir. Bir müderris, bir ilim adamı nasıl olur da halka avuç açar? Bunu aklı havsalası bir türlü almamıştır, bu yüzden Haleb’e Zeynüddin Hafi (k.s.)’ye bağlanmak üzere uzun bir yolculuğa çıkar. Haleb’e yaklaştığı sıralarda bir gece, rüyasında, boynuna bir zincir bağlanmış zincirin ucu da Hacı Bayram Veli’dedir... Bunun üzerine Ankara’ya geri dönen Akşemseddin, Bayram-ı Veli Hazretlerinin tarlada çalışmakta olduğunu görür, kendisi de sessizce çalışmaya koyulur. Öğle vakti geldiğinde yemek için dervişlerle birlikte sofraya oturan Hacı Bayram Veli (k.s.), Akşemseddin (k.s.)’i görmezden gelerek onunla hiç ilgilenmez. Oradaki dervişlerden hiçbiri onu sofraya davet etmez. Bu arada köpeklerin kaplarına da yemekler konur. Garip kalan Akşemseddin, çaresizce köpeklerin yanına diz çökünce, Hacı Bayram Hazretleri dayanamaz ve hemen onu sofrasına çağırır. Çünkü artık Akşemseddin, nefsine ağır gelen bu fiili işleyerek benlik imtihanını geçmiştir. Sofraya oturan Akşemseddin’e, Bayram Veli Hazretleri gülümseyerek şöyle der. “Zincirle zorla gelen misafirin ağırlanması işte böyle olur.”
O günden sonra dergâha kabul edilen Akşemseddin’e, Hacı Bayram Veli Hazretleri türlü türlü ibadet, riyazet ve mücahede yaptırır. Akşemseddin’den önce gelip aynı ocakta seyr-u sülukta bulunanlara oranla onu çok sıkı bir seyr-u sülûka tabi tutar. Hatta öyle olur ki yedi günde, bir kaşık sirkeden başka bir şey verilmez. Hacı Bayram Veli Hazretlerinin ağır ve titiz manevî eğitiminden geçen Akşemseddin, kısa zamanda irşad makamına yükselir. “Hacı Bayram Veli Hazretlerinin yanında yıllarca kaldıkları halde manevî eğitimlerini bir türlü tamamlayamayan eski müridler, dergaha yeni gelmiş Akşemseddin Hazretlerinin neticeye birkaç ayda ulaşmasının sebebini anlayamamışlardır ve bu durumu açıklamasını Hacı Bayram Veli Hazretlerinden rica ederler. O da bunu Akşemseddin’in tam anlamıyla teslim olmasıyla açıklar.”
İrşad makamına geçen Akşemseddin, önce Beypazarı’na, sonra İskilip ve Göynük’e yerleşmiş ve orada son nefesine kadar tasavvuf ve ilim yolundaki hizmetlerine devam etmiştir.