Feza Gürsey

Nisan 1921’de Istanbul’da dogdu. Babasi askeri doktor Ahmet Resit Gürsey, annesi ise Türkiye Cumhuriyeti'nin öncü bilim kadinlarindan kimyager Remziye Hisar'dir. Anne-babasinin çocuklarinin egitimi üzerine titizlikle egilmesi ve küçük yasta Istanbul aydin çevresinin içinde yer almak onun çok yönlü ve sanata düskün kisiligininin olusmasini sagladi.

Feza Gürsey Galatasaray Lisesi'ndeki egitimini 1940 yilinda tamamladi. 1944 yilinda da Istanbul Fen Fakültesi Matematik–Fizik Dali'ndan mezun oldu. Istanbul Üniversitesi’ndeki fizik asistanligi sirasinda M.E.B. tarafindan yapilan sinavi kazanarak Ingiltere’de Imperial College’de doktora yapma imkanini elde etti. Kuaterniyonlarin alan teorisine uygulanmalari konusunda yaptigi ve 1950'de tamamladigi çalismasi, bilim dünyasinda uyandirdigi yankilarin yanisira, onun için de yasam boyu sürecek bir arastirma ilgisinin odak noktasi oldu.

Feza Gürsey 1950-51 yillari arasinda Cambridge Üniversitesi'nde doktora sonrasi çalismalar yaptiktan sonra 1951'de Istanbul Üniversitesi'ne fizik asistani olarak tayin edildi. 1952'de kendisiyle birlikte fizik asistanligi yapmakta olan Suha Pamir ile evlendi.

1953'de Istanbul Üniversitesi’nden doçent ünvanini aldi. 1954-61 yillari arasinda süre ögretim üyeligi boyunca Türk bilim tarihinin ilk ve son Teorik Fizik Kürsüsü'nün temelini olusturan iki ögretim üyesinden biri olarak kürsünün gelecegini hazirlamisti. Bu arada 1957-61 yillari arasinda Brookhaven Ulusal Laboratuvari'nda, Princeton Üniversitesi'nde Ileri Arastirma Enstitüsü'nde ve Columbia Üniversitesi'nde arastirmalar yapmis olan Feza Gürsey'in bu dönemi onun bilimsel açidan en verimli dönemlerinden biri olmus, bu sirada ona hayatinin sonuna kadar hayranlik duyan ve onu destekleyen Nobel Fizik Ödülü sahibi Wolfgang Pauli ile, atom bombasinin babasi olarak bilinen J.R. Oppenheimer ile, yine Nobel Ödüllü fizikçiler olan E. Wigner, T.D. Lee ve C.N. Yang ile tanismis, onlarla dostluklar kurmustu.

Feza Gürsey, 1961'de sagladigi uluslararasi üne ve önünde açilan yurtdisi prestijli is olanaklarina ragmen yurda döndü ve ODTÜ’nün sundugu profesörlük ünvanini kabul ederek ODTÜ 'Teorik Fizik Bölümü'nün kurulmasinda önemli bir rol üstlendi.

1960'li yillarda Kiral Bakisim Kurali'ni ortaya koyarak uzay-zaman bakisimi çalismalarinin genisletilmesine ön ayak olan Gürsey, kuantum renk dinamigi kurami çevçevesinde çalismalara imza atmistir.

1974 yilina kadar ODTÜ'de ögretim üyeligi görevine devam eden Feza Gürsey, sayisiz ögrenci yetistirdi ve etkin bir arastirma grubu kurdu. 1974'de Yale Üniversitesi'nde kürsü baskanligina getirildi. Feza Gürsey, 1992 yilinda A.B.D.'nin New Haven kentinde ölmüstür.




Eserleri
Itzhak Bars; Alan Chodos; Chia-Hsiung Tze; Feza Gürsey, Symmetries in particle physics, New York 1984, ISBN 0306418010



Ödülleri
1969 Tübitak Bilim Ödülü
1977 S. Glashow ile birlikte J.R. Oppenheimer Ödülü ; R. Griffiths ile Doga Bilimlerinde A. Cressey Morrison Ödülü
1979 Einstein Madalyasi
1981 College de France’da konuk profesör ve College de France Madalyasi
1984 Italya Cumhuriyeti'nce verilen Commendatore unvani
1986 Roma'da Konuk Profesörlük ödülü